බුදුරදුන්ගේ බුදුරදුන්ගේ පළමුවන ලංකා ගමනය (දුරුතු පොහොය)

"දුරුතු පුර පසළොස්වක පොහෝ දින ලංකා බෞද්ධයින් ඉතා උත්කර්ෂවත් ආකාරයෙන් සිහිපත් කරන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ලංකාගමනය යි. උන්වහන්සේ මෙරට බුදුදහම ස්ථාපිත වන බව දිවැසින් දුටු නිසා ශ්‍රී ලංකාද්වීපය කෙරෙහි විශේෂ සැලකීමක් තිබූ බව මෙයින් පෙනේ."

බුදුරජාණන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්ව ගත වුණ නමවෙනි මස එළඹුණ දුරුතු පුන්පොහෝ දින ලංකාවාසී යක්ෂයන් පිළිබඳ අනුකම්පාවෙන් මහියංගණයට වැඩම කිරීමත්, සුමන සමන් දෙවියන් සෝවාන් වීමත්, සුමන සමන් දෙවියන්ට කේශ ධාතු ලබාදීමත්, එම දෙවිඳුන් කේශ ධාතු තැන්පත් කර මහියංගණ චෛත්‍යය බැඳවීමත්, බුදුරජාණන් වහන්සේ උරුවෙල් දනව්වේ පුරාණ ජටිල භික්ෂූන් සමඟ රජගහනුවරට පිටත්වීමත් ආදි සිදුවීම් රැසක් දුරතු පුන් පොහෝදා සිදුවී තිබේ.

දුරුතු පුන් පොහොය උදාවීමට පෙර බුදුරජාණන් වහන්සේ උරුවෙල් දනව්වේ විසූ උරුවෙල් කාශ්‍යප , නදී කාශ්‍යප හා ගයා කාශ්‍යප යන සොහොයුරු පිරිස වෙත වැඩමවා දහම් දෙසා පැවිදි කළ සේක. එහිදී උන්වහන්සේ ඒ සියලු භික්ෂූන්ට “ආදිත්ත පරියාය” සූත්‍රයෙන් ධර්මය දේශනා කළ සේක. දේශනය අවසානයේ දී ඒ සියලු දෙනා වහන්සේ සියලු කෙලෙසුන් නසා උතුම් වූ මහ රහත් බවට පත්වු සේක.

ඒ සමඟම දුරුතු පුර පසළොස්වක පොහෝ දා උදාවෙමින් පැවතුණි. මේ කාලයේ මෙම ලංකාද්වීපයේ වාසය කළේ යක්ෂ, දේව හා නාග ගෝත්‍රිකයෝ ය. එදින අලුයම ලොව බලා වදාරණ බුදුරජාණන් වහන්සේ ලංකාවේ මහියංගණ ප්‍රදේශයේ මහවැලි ගඟ අසබඩ මහානාග වනෝද්‍යානයේ යුද්ධ කිරීම පිණිස කඳවුරු බැඳගෙන සිටි විශාල යක්ෂ ගෝත්‍රික දෙපිරිසක් දුටු සේක. ඒ අය කෙරෙහිත්, අනාගත ලංකාවාසීන් කෙරෙහිත් අනුකම්පා සහගත වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඍද්ධියෙන් මහියංගණයට වැඩම කොට මහියංගණ චෛත්‍යය පිහිටන ස්ථානයේ සම්කඩ අතුරා වැඩහිඳ ඍද්ධි ප්‍රාතිහාර්ය දක්වා යක්ෂයින් පළවා හැර ලක්දිව සිව් දිගින් පැමිණි සුමන සමන් දෙවියන් ඇතුළු දෙව් පිරිස සරණ සීලයේ පිහිට වූ සේක. එලෙස යක්ෂයින් දමනය කර ගිරිදිවයිනට පළවා හැර, ඒ අවස්ථාවේ දී රැස්වුණා වූ දේව හා නාග පිරිස් තිසරණ ගැන්වීමෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ ලංකාවේ බුදුසසුන පිහිටුවීම පිණිස සිදු විය යුතු මූලික කරුණු රාශියක්ම සම්පූර්ණ කළ සේක.

මහියංගන සෑරදුන්

බුදුරදුන්ගෙන් බණ අසා සෝවාන් වූ පිරිස අතර සුමන සමන් දෙවියෝ ද වූහ. නිරාමිස සතුටකින් හා අප්‍රමාණ ශ්‍රද්ධාවෙන් ඔද වැඩී ගිය සුමන සමන් දෙවියෝ බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා පුද පූජා පැවැත්වීමට සුදුසු පූජා වස්තුවක් ඉල්ලා සිටියහ. ඒ අවස්ථාවේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ තම හිස පිරිමැද කේශ ධාතු මිටක් ගෙන සුමන සමන් දෙවියන්ට දුන් සේක. බුදුරජාණන් වහන්සේ ධරමාන කාලයේ දී ම උන්වහන්සේ උදෙසා පුද සත්කාර කිරීම පිණිස පූජා වස්තු ලෙස කේශ ධාතුන් වහන්සේ ලබා දීම කිහිප අවස්ථාවක දී ම සිදු වී ඇති අතර, දුරුතු පුර පසළොස්වක පොහෝදා බුදුරජාණන් වහන්සේ සුමන සමන් දෙවිඳුන්ට ලබා දුන්නේ ද එබඳු පූජා වස්තුවකි.

මහත් ගෞරවයෙන් යුක්තව එම කේශ ධාතුන් වහන්සේ භාරගත් සුමන සමන් දෙවියෝ ඒවා තැන්පත් කොට බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටි ස්ථානයේ සත් රියන් චෛත්‍යයක් කළෝය. ලක්දිව මුල් වරට ඉදිකරන ලද චෛත්‍යය ලෙස සැලකෙන්නේ මෙම චෛත්‍යය වන අතර දුරුතු පුර පසළොස්වක පොහෝ දිනක දී කරන ලද චෛත්‍යය අද මහියංගණ සෑ රදුන් ලෙස ප්‍රකට වී ඇත. මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ධර්මාන කාලයේ දී ම ලක්දිව චෛත්‍යය වන්දනාව ආරම්භ වු බවත්, ඒ අනුව මෙරට බෞද්ධයෝ ක්‍රමක්‍රමයෙන් වැඩි වෙමින් බෞද්ධ ප්‍රතිපත්තිය එකල විසූ ගෝත්‍රික ජනතාව අතර පැතිරෙන්නට වු බවත් ය.

මුල් කාලයේ දී ලක්දිව බුදු සසුනේ ඉතා වටිනා බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයක් ලෙස මෙම මහියංගණ චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේ සැලකිය හැකි බව පැහැදිලි වන්නේ බුදුරදුන්ගේ ශ්‍රී දේහය ආදාහනය කරන ලද චිතකයෙන් සරභූ මහ රහතන් වහන්සේ ගී‍්‍රවා ධාතූන් වහන්සේ ලබා ගෙන එය මහියංගණ චෛත්‍යය තුළ නිධන් කොට සොළොස් රියන් කොට බැඳවීමෙනි. ඉන් අනතුරුව චූලාභය රජතුමා මෙම චෛත්‍යරාජයාණන් වහන්සේ තිස් රියන් කොට බැඳවීය . තවද ලක්දිව බුදුසසුනේ චිරස්ථිතිය පිණිස සටනට ගිය දුටුගැමුණු රජතුමා තම සටන් ව්‍යාපාරය ආරම්භ කළේ මහියංගණ චෛත්‍යය අසූ රියන් කොට බඳවා බුදුසසුන සුරැකීමට කළ අධිෂ්ඨානයක් සමඟම ය.

දුරුතු පුන් පොහෝදා මෙලෙස ලක්දිව බුදු සසුන ස්ථාපිත කිරීම පිණිස මූලික කටයුතු සැකසීමෙන් අනතුරුව බුදුරජාණන් වහන්සේ එදින ඍද්ධි බලයෙන් උරුවෙල් දනව්වට ම වැඩම කළ සේක. බුදුරජාණන් වහන්සේ දහසක් පමණ වූ පුරාණ ජටිල භික්ෂූන් වහන්සේ සමඟ රජගහනුවරට වැඩම කිරීම් ආරම්භ කළේද එ දිනමය. මේ පිරිස එකල දඹදිව කීර්තිමත් ජටිල පිරිසක් වූ අතර, බුදු සසුනේ පැහැදී, පැවිදි වීමෙන් අනතුරුව එතෙක් කලක් මිනිසුන් අතර පැවති මිථ්‍යා විශ්වාස දුරු කර ඔවුන් බුදු සව්වන් කිරීමේ මූලික අභිපාය අනුව මෙම යාත්‍රාව දුරුතු පුන් පොහෝදා ඇරඹිණි. බිම්බිසාර රජතුමා ඇතුළු විශාල පිරිසක් සෝවාන් මාර්ගඵල ප්‍රත්‍යක්ෂ කොට බුදුදහමේ අචල ශ්‍රද්ධාවක් ඇති පිරිසක් බවට පත් වූයේද එදා උන්වහන්සේ ආරම්භ කරන ලද මෙම ධර්ම යාත්‍රාව නිසා ය. තවද මුල්ම ආරාම පූජාව සිදු වූයේ ද මෙම චාරිකාව නිසා ය.

කැලණි රජමහා විහාරස්ථානයේ වාර්ෂිකව පවත්වනු ලබන දුරුතු පෙරහර සිදු කරනු ලබන්නේ ද දුරුතු පුර පසළොස්වක පොහෝ දා බුදුරජාණන් වහන්සේ තෙවැනි වර ලංකාවට වැඩම කළ ස්ථානයකි කැලණිය. එහිදී උන්වහන්සේ කැලණි ගඟෙන් දිය නා පරිභෝග කළ මැණික් පුටුවද කැලණි චෛත්‍යය තුළ නිදන් කර ඇති බවත්, ඒ උතුම් වැඩම වීම සිදුවූයේ වෙසක් පොහෝ දිනක බවත් සඳහන් වී ඇත. කෙසේ වුවද බුදුරජාණන් වහන්සේ ලංකාවට වැඩම කළ මුල් අවස්ථාව සිහිපත් කරමින් කැලණි රජමහා විහාරස්ථානයේ දුරුතු පෙරහර පවත්වනු ලැබේ.

දුරුතු පුර පසළොස්වක පොහෝ දින ලංකා බෞද්ධයින් ඉතා උත්කර්ෂවත් ආකාරයෙන් සිහිපත් කරන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ලංකාගමනය යි. උන්වහන්සේ මෙරට බුදුදහම ස්ථාපිත වන බව දිවැසින් දුටු නිසා ශ්‍රී ලංකාද්වීපය කෙරෙහි විශේෂ සැලකීමක් තිබූ බව මෙයින් පෙනේ.

අප මෙවර දුරුතු පුරපසළොස්වක පොහෝ දින දාන , ශීල හා භාවනා දී ප්‍රතිපත්ති පූජාවක් සිදු කරමින් අප තිලෝගුරු සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ නියම අනුගාමිකයන් ලෙස නිවන පසක් කිරීමට පිළිවෙතින් පෙළ ගැසෙමු.

අලුතෑපොල ගණේකන්ද පුරාණ රජමහා විහාරාධිපති, 
කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ 
නූතන භාෂා අංශයේ (චීන) මහාචාර්ය 
ආචාර්ය රාජකීය පණ්ඩිත 
නැදලගමුවේ ධම්මදින්න හිමි

බුදුසරණ පත්‍රයේන් උපුටා ගැනීමකි

2018 සුබ නව වසරක් වේවා!!!... Happy New Year...........

Sri Padaya ශ්‍රී පාද වන්දනාවේ යන ඔබ මේ කරුණු ගැනත් සැලකිලිමත් වන්න

සැදැහැ සිතින් සිරිපා කරුණා කරමු

"මේ, රටවැසි ජනතාවගේ සිත්සතන් සාමකාමී වන කාලවකවානුවකි. කරුණාවයි දෙවි කරුණාවයි හඬ සමනොළ ගිරි දෙසින් මතුවේ. සිත් සතන් තුළ කාරුණික සිතිවිලි පහළ වේ. කිසිදු තරාතිරමක්, උසස් පහත් භේදයක් නැත. නෑකම් භාවිතා කරන උතුම් ස්ථානයක් වේ. වඳින්න යන මේ මාමාට..... මේ අයියට, මේ අක්කට, මේ මල්ලිට...... යනුවෙන් ඕනෑම කෙනෙකුට නෑකමින් කරුණාවත් දෙවිකරුණාවත් ප්‍රාර්ථනා කිරීම හෙළ

සංස්කෘතියේ අභිමානය පෙන්වයි"

ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ශ්‍රී පාද පත්මය පිහිටුවා වදාළ ශ්‍රී පාදස්ථානය වන්දනා කිරීම විටෙක අති දුෂ්කරය. එහෙත් බාල, මහලු වන්දනා කරුවෝ ශ්‍රද්ධාව පෙරදැරි කොටගෙන කිසිදු අපහසුවකින් තොරව ශ්‍රී පාද පද්මය වැඳ පුදා ගැනීම ආශ්චර්ය ජනකය. අනුහසින් යුතු මෙම පුදබිමේ සිට ගලායන සිව්මහා ගංගාවෝ ලක් දෙරණ පෝෂණය කරන අයුරු අසිරිමත් ය. මේ නම්, සැනසුම ගෙන දෙන පරිසරයක් හා ජල සම්පත උරුම කරදෙන ඓතිහාසික ස්ථානයක් ද වේ.

ගෞතම සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ, සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්විමෙන් අටවෙනි වස වෙසක් පුර පසළොස්වක පෝ දින රහතන් වහන්සේ පන්සිය නමක් සමඟ මනිඅක්ඛික නා රජුන්ගේ ඇරයුමෙන් කැලණියට වැඩම කළ සේක. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ තෙවැනි ලංකාගමනය ද එය වේ. එහි දී සුමන සමන් දිව්‍ය රාජයාගේ ඉල්ලීම පරිදි සමනොළ කඳු මුදුනෙහි ශ්‍රී පාද පත්මය පිහිටුවීම මෙරට සම්බුද්ධ ශාසන ඉතිහාසයෙහි වැදගත් ම සන්ධිස්ථානයකි.

පැරැන්නෝ ශ්‍රී පාදස්ථානය හැඳින්වීමට විවිධ නම් භාවිත කළහ. වර්තමානයේ දි ශ්‍රී පාදය, ශ්‍රී පාද කන්ද, සිරිපාදෙ, සමනොළ කන්ද, සමනලකන්ද, සමන්ගිර, සුමණකූට, සමන්තකූට, ශ්‍රී පාදස්ථානය යන ව්‍යවහාර පවතී. සමන් දෙවියන්ගෙ රට, සමන් දෙවියන්ගෙ අඩවිය යනුවෙන් ද අසන්නට ලැබේ. මින් ශ්‍රීපාදකන්ද, ශ්‍රීපාදය, සිරිපාදෙ වැනි යෙදුම් සම්බුදුරදුන්ගේ ශ්‍රී පාද ලාංඡනය නිසාම භාවිත වන අතර අන් නාමයන් සුමන සමන් දෙවියන් පාදක කොට ඇති වූ බව පෙනේ.

බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩම කරවා සම්බුදු පාද ලාංඡනය පිහිටුවීම හා ඊට සමන් දෙවියන්ගේ ද සම්බන්ධය සත්‍යය නිසා ශ්‍රී පාදස්ථානය වෙත සැදැහැවතුන් පැමිණෙනුයේ කාගේ හෝ ඉල්ලීමක් නිසා නොවේ. මෙවන් ඓතිහාසික කන්දක් තරණය කර වන්දනාවේ යෙදෙන වෙනත් ස්ථානයක් ලොව නොමැත.

පැරැණි සිරිත් අනුව යමින් ශ්‍රී පාද වන්දනා වාරය ආරම්භ කෙරේ. 2017 – 2018 ශ්‍රී පාද වන්දනා වාරය ඇරඹීම සඳහා පැල්මඩුල්ලේ ගල්පොත්තාවෙල ශ්‍රී පාද රජ මහා විහාරස්ථ ශ්‍රී සුමන සමන් දේව මන්දිරයේ සිට ශ්‍රී පාද මළුව දක්වා ශ්‍රී සර්වඥ ධාතු කරඬුව හා ශ්‍රී සුමන සමන් දේව ප්‍රතිමා වහන්සේ වැඩමවීමේ පෙරහර දෙසැම්බර් 2 වන දා (සෙනසුරාදා) අලුයම ආරම්භ වීමට නියමිතව තිබිණි. ඒ නිමිත්තෙන් ගල්පොත්තාවල රජ මහා විහාරයේ දී දෙසැම්බර් 01 වන දා සවස 5 ට ගිලන්පස බුද්ධ පූජාව හා දේව පූජාව ද, සවස 6.30 ට දේව පූජාව සිදු කිරීම ද, රාත්‍රී 7 ට පිරිත් දේශනාව ඇරඹීම ද, රාත්‍රී 8.15 ට පුද පූජා වන්දනා සඳහා දේවා ප්‍රතිමා නිරාවරණය කිරීම ද, පසු දා අලුයම දක්වා පුද පූජා වන්දනා සිදු කිරීමට ද නියමිතව තිබිණි. දෙසැම්බර් 2 වන දා අලුයම කරඬුව හා දේව ප්‍රතිමා වහන්සේලා මෙසේ තැන්පත් කිරීම හා පෙරහර පිටත්වීම ආරම්භ කිරීමට නියමිතව තිබිණි. හැටන් පෙරහර, පලාබත්ගල පෙරහර සහ බළංගොඩ පෙරහර පිටත්වීමට නියමිතව තිබිණි.

ගල්පොත්තාවල ශ්‍රී පාද රජ මහා විහාරයේ සමන් දේව මන්දිරයේ කුටියේ තැන්පත් කර තිබෙන ප්‍රතිමා වහන්සේ කරඬුව රථයේ තැන්පත් කර පැල්මඩුල්ල හන්දියට පෙරහර පැමිණේ. එහි දී බළංගොඩ පාර, රත්නපුර පාර ලෙස පෙරහර දෙකක් පැමිණේ. රත්නපුර මාර්ගයේ පෙරහර රත්නපුරදී පළාබත්ගලින් එක් කොටසක් ද අනෙක් කොටස ගිනිගත්හේන හරහා නල්ලතන්නියට ගමන් කරයි. රත්නපුර මාර්ගයෙන් පැමිණෙන පෙරහර බළංගොඩ මාරතැන්න බගවන්තලාව, නෝර්වුඩ්

මස්කෙළිය හරහා හැටන්පාරෙන් පැමිණෙන පෙරහරට එකතු වේ. ඉන්පසු පෙරහර ශ්‍රී පාද මළුව වෙත ගමන් කරනු ලැබේ. ප්‍රදක්ෂිණාව පමණක් වෙනස්වුව ද දේව මන්දිරයේ කුටියේ දී මෙන් ශ්‍රී පාද මළුවේ එම ප්‍රතිමා වහන්සේලා තැන්පත් කරනු ලැබේ.

සැදැහවත්හු බුද්ධාලම්භන පී‍්‍රතියෙන් එම අවස්ථාවන් සඳහා සහභාගි වෙති. ඊට තොරණ, බොදුධජ, බැනර් ආදියෙන් උපහාර පුදන අතර පුද පූජාදියෙන් එම ආගමික කටයුතුවලට සම්බන්ධ වේ.

සිරිපා වන්දනා වාරය එසේ ආරම්භවීමෙන් පසු සෑම බදාදා සහ සෙනසුරාදා දිනයන්හි කෙම්මුර පූජා පැවැත්වේ. එය පෙර සිට පැවත එන සිරිතකි. සධාතුක කරඬුව සහ දේවප්‍රතිමා වහන්සේලා සිරිපා මළුවට වැඩමවා පහන් දල්වා සුවඳ පැනින් පද්මය දෝවනය කර පැරැණි සිරිත් අනුගමනය කර වන්දනා සමය අරඹයි එය 2018 වෙසක් පෝය දක්වා පැවැත්වේ.

පසළොස්වක පොහොය හයක් මාස පහක් පුරා එම පින්කම පැවැත්වේ. එහිදී නායක කාරකාදීන් ඇතුළු සමස්ත ජනතාවට ම ආශිර්වාද පිණිසත් එම පින්කම සිදුවේ. මේ, රටවැසි ජනතාවගේ සිත්සතන් සාමකාමී වන කාලවකවානුවකි. කරුණාවයි දෙවි කරුණාවයි හඬ සමනොළ ගිරි දෙසින් මතුවේ. සිත් සතන් තුළ කාරුණික සිතිවිලි පහළ වේ. කිසිදු තරාතිරමක්, උසස් පහත් භේදයක් නැත. නෑකම් භාවිතා කරන උතුම් ස්ථානයක් වේ. වඳින්න යන මේ මාමාට..... මේ අයියට, මේ අක්කට, මේ මල්ලිට...... යනුවෙන් ඕනෑම කෙනෙකුට නෑකමින් කරුණාවත් දෙවිකරුණාවත් ප්‍රාර්ථනා කිරීම හෙළ සංස්කෘතියේ අභිමානය පෙන්වයි.

වන්දනාකරුවන් සඳහා රජය ඉදිරිපත් වී මහජන සුබ සිද්ධියට කටයුතු සිදු කිරීම ද සුවිශේෂී ය. මහජනතාව විශාල පිරිසක් එකතු වන ස්ථානයක් ලෙස රාජ්‍ය පරිපාලන, ආරක්ෂක, ආදී විවිධ දෙපාර්තමේන්තුවල සහයෝගය ශ්‍රී පාදස්ථානය වෙත ලැබේ.

බැතිමතුන්ගේ ශ්‍රද්ධා ගෞරවයට හානියක් නොවන ලෙස බැතිමතුන්ගේ ආරක්ෂාව, ජල පහසුකම්, විදුලි ආලෝකය, ගමනා ගමන සෞඛ්‍යාරක්ෂක ආදී විවිධ පහසුකම් රජයෙන් ලබා දී තිබේ.

අපේ රටට සාමය සහජීවනය පිණිස නිතර රත්නත්‍රයේ පිහිට තිබිය යුතු බව පෙනෙන කරුණකි. දෙවියන්ගේ රැකවරණය අවශ්‍ය කාලයකි. සර් ජෝන් කොතලාවල අමාත්‍යතුමා, විමලසුරේන්ද්‍ර බලාගාරය මගින් භාරය ඔප්පු කිරීම සඳහා විදුලිය නොමිලයේ සපයා තිබේ. ශ්‍රී පාදස්ථානය වෙත ජල පහසුකම් සලසන ලද්දේ 1962 දී ඩඩ්ලි සේනානායක අග්‍රාමාත්‍යතුමාගේ කාලයේදී ය.

2003 චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ජනාධිපතිතුමිය යුගයේදී අග්‍රාමාත්‍ය රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා යටතේ තිලක් මාරපන අපේ දායක අමාත්‍යතුමා පළාබත්ගල මාර්ගයේ පියගැටපෙළ සකස් කිරීම අරඹා පියගැටපෙළ දාහතරදාහකට අධික ප්‍රමාණයක් තනවමින් එම මාර්ගය පිළිසකර කරවී ය.

මහගිරිදඹය ආරම්භ වන ස්ථානයේ අහස්ගව්ව අසල සිරිපා වන්දනාවාරයේ දී පැවැත්වෙන බත් දන්සල සෑම වන්දනා වාරයක දී ම පැවැත්වීම ද අදහස වී ඇත. සිරිපා වන්දනාවට පැමිණෙන සැදැහැවතුන් මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් වැළකී පැමිණිය යුතු ය. එමෙන් ම සංගීත භාණ්ඩ ආදිය රැගෙන ඒමෙන් ද වැළකිය යුතු ය.

ගෞරවයෙන් වන්දනාවට, පැමිණෙන සියලුදෙනාට ආශිර්වාදය සැලසේ. පරිසරයට, ගහකොළට, ඇළට දොළට, සතා සිව්පාවාට හානි කිරීමෙන් ද වැළකිය යුතු ය. නොදිරන ද්‍රව්‍ය රැගෙන ඒමෙන් වළකින ලෙස ද කාරුණිකව සිහිපත් කරමි.

ශ්‍රී පාදස්ථානාධිපති 
රත්නපුර මහ දිසාවේ ප්‍රධාන සංඝනායක 
ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී සුමංගල රතනපාල ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත 
බෙන්ගමුවේ ධම්මදින්න නා හිමි

සිරි මහ බෝ සමිඳුන් වැඩම කරවූ උඳුවප් පුර පොහෝ දිනය

සිරි සංඝමිත්තා මහ රහත් තෙරණින් වහන්සේ සිරිලකට වැඩම කිරීම ද සිරි මහ බෝ සමිඳුන්ගේ දක්ෂිණ ශාඛාව වැඩම වීම ද, මෙහෙණි සසුන ඇරඹීම ද, සිරි පා වන්දනාව පටන් ගැනීම ද වැනි වටිනා ශාසනික සිදුවීම් රැසක් උඳුවප් පුර පසළොස්වක පොහෝදා සිදුවී ඇත.

ගොවිතැනින් ජීවත් වූ ලක්වැසියා සීතල කාලය ඇරඹෙන මාස් කන්නයේ උඳු වගා කළ බැවින් මේ මාසයට උඳුවප් යනුවෙන් කියන ලදැයි පැවසේ. ගොවිතැනින් ඉසුරුමත් වූ ලක්වැසියා උසස් ආගමික දිවිපෙවෙතකට යොමු වූයේ සඟමිත් මහ රහත් තෙරණින් වහන්සේ ගේ වැඩමවීමත් සමඟ ම ය . එතුමියගේ කුළුණු බර මෙත් සිත නිසා ම ලක්දිව මෙහෙණි සසුන පිහිටුවීමට හැකි වූ අතර සංඝමිත්තා මෙහෙණින් වහන්සේ වඩමවන ලද සිරි මා බෝ සමිඳුන්ගේ අනුහස නිසා මෙරට සදහම් දිවයිනක් වීමේ කටයුත්ත ද සිදුවිය.

අනුබුදු මිහිඳු මා හිමියන් සිරිලකට වැඩම කිරීමෙන් පසු දේශිත මුල්ම බණ දෙසුම් ඇසූ අනුලා දේවිය ඇතුළු පන්සියයක් කාන්තාවන් පැවිදි කරවන ලෙස උන්වහන්සේගෙන් ඉල්ලා සිටියත්, එසේ කිරීම භික්ෂූන්ට නුසුදුසු යැයි මා හිමියෝ දෙසූ සේක. ඒ අනුව කාන්තාවන් පැවිදි කරවීමට සඟමිත් මහ රහත් තෙරණිය වැඩම කරවා ගැනීමටත්, ඒ සමඟ ම සිරි මා බෝ සමිඳුන්ගේ දක්ෂිණ ශාඛාව වැඩම කරවීමටත් තීරණය විණි.

ඒ අනුව දෙවන පෑතිස් රජු තම බෑණනුවන් වූ අරිට්ඨකුමරු ඇතුළු දූත පිරිසක් දම්සෝ රජු වෙත පිටත් කර යවා මිහිඳු මාහිමියන්ගේ අදහස් ඉදිරිපත් කරවීය. තම පුතණුවන් වූ මිහිඳු මා හිමියන්ගේ ඉල්ලීමට ගරු කළ දම්සෝ මහ නිරිඳු මූලික කටයුතු සම්පාදනය කරන්නට විය. සැදැහැසිතින් බෝසමිඳු පුදා තෙලිතුඩකින් ශාඛාව වෙන් කළ යුතු තැන ඇන්ඳා පමණි. ආශ්චර්යයකි! විවිධ ප්‍රාතිහාර්ය පාමින් දකුණූ ශාඛාව රන් පාත්‍රයේ පිහිටියේ ය. ඉන් අනතුරුව දම්සෝ නිරිඳු බෝ සමිඳුන්ගේ රැකුමට අටළොස් කුලයක පිරිසක් සමඟ සිය දියණිය වූ සඟමිත් තෙරණිය උත්තරා ,හේමා, පසාදපා, අග්ගිමිත්තා, දාසකා වේග්ගු, පබ්බතා, මත්තා, මල්ලා හා ධම්මදාසියා යන තෙරණිවරුන් දස නම ද සමඟ මෙ ලක්දිවට එවීය.

මේ උතුම් කුළුණුබර මෙහෙණිවරු ලක්දිව පැවිදි වීමට බලා සිටි අනුලා දේවිය ඇතුළු පන්සියයක් කාන්තාවන් පැවිදි කොට සිරිලක මෙහෙණි සසුන පිහිටුවන ලද්දේ අද වැනි උඳුවප් පුන් පොහෝ දිනක ය. ඉන් අනතුරුව දෙවන පෑතිස් රජු සිය ඇත්හල සමීපයේ මෙහෙණවරක් ඉදිකොට තෙරණිවරුන්ට පුද කළ අතර එය ‘හත්ථාල්හක මෙහෙණවර’ යනුවෙන් ප්‍රසිද්ධ විය. ලක්වැසි කාන්තාවන් හා මෙරට මෙහෙණි සසුන වෙනුවෙන් සිය දිවිය පිරිනැමූ සඟමිත් තෙරණිය වයස අවුරුදු පනස්නවයේ දී උත්තිය රජුගේ නව වැනි වසරේ දී එම මෙහෙණ වරේ දී ම පිරිනිවන් පා වදාළාය. රජු විසින් ශ්‍රී දේහයට පුද සත්කාර කර සත්වැනි දින ශ්‍රී මහා බෝධිය අසල ශ්‍රී දේහය ආදාහනය කොට ධාතූන් වහන්සේලා තැන්පත් කර චෛත්‍යයක් ද කරවීය.

උඳුවප් පුන් පොහෝ දින ඇරඹෙන සිරිලක තවත් එක් මා හැඟි පින්කමක් නම් සිරිපා වන්දනාවයි. අප සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ වම් සිරිපා සලකුණ සමන්ගිර මුදුනේ පිහිටා ඇති අතර උඳුවප් පුන්පොහෝ දා පැල්මඬුල්ල ගල්පොත්තාවල ශ්‍රී පාද රජමහා විහාරස්ථානයේ සිට සධාතුක කරඬුන් වහන්සේත්, සමන්දේව ප්‍රතිමාවත් මහ පෙරහරින් සිරි පා මලුව තෙක් වැඩම කරවීමෙන් මෙම සුවිශේෂ වන්දනාව ඇරඹේ.

උඳුවප් පොහෝදා බොහෝ බෞද්ධයෝ වන්දනා කිරීමට අනුරාධපුරයට යාමට අමතක නොකරති. එක් අතකින් සිරි පා කරුණාව ඇරඹීමත්, අනෙක් අතින් ජය සිරිමා බෝසමිඳුන් වැඩම වූ දිනය වීමත් නිසා ලක් වැසියෝ ඉතාමත් ම සැදැහැ සිතින් මේ වන්දනා කටයුතුවලට යොමු වෙති. ඔවුන් විශේෂයෙන්ම අනුරාධපුර වන්දනාවට යොමු වන්නේ සිරිමා බෝ සමිඳුන් වැඳ පුදා ගන්නට ය. ආදි කාලයේ පටන් පැවත එන ඒ පැරණි සිරිත අද පවා දැක ගැනීමට පුළුවන.

ලක්දිව බොහෝ පෙරහර පැවැත්වෙන මාසයක් ලෙසද උඳුවප් මාසය හඳුන්වා දීමට පුළුවන. විශේෂයෙන්ම ලංකාවේ ගම් නියම්ගම් රාශියකම සංඝමිත්තා පෙරහර පැවැත්වෙන්නේ උඳුවප් පුන් පොහෝ දින ය. මේ අතර මාතර වෙහෙරහේනේ උඳුවප් මහ පෙරහර ඉතා අලංකාර නර්තනාංගයන්ගෙන් සමන්විත සංස්කෘතික සංදර්ශනයකි.

උඳුවප් පොහෝදා ලාංකික කාන්තාව ආගමික විමුක්තිය අත්පත් කරගන්නට අවස්ථාව ලද නිසා එක් අතකින් බලන කල එය සුවිශේෂ මංගල අවස්ථාවක් ලෙස සැලකීම් වරදක් නැත. නමුත් අප ලාංකික බෞද්ධයන් ලෙස කල්පනා කළ යුතු වන්නේ සිරි සංඝමිත්තා මහ රහත් තෙරණියන්ගෙන් උරුම වූ මහබෝධි සංස්කෘතිය හෙවත් ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධ සංස්කෘතිය මැනවින් ආරක්ෂා කර සිරිලක බුදුසසුන වසර පන්දහසක් කල් පවත්වා ගැනීමට කටයුතු කිරීමයි.

ආචාර්ය, 
රාජකීය පණ්ඩිත
නැදලගමුවේ ධම්මදින්න හිමි

බුදුසරණ පත්‍රයේන් උපුටා ගැනීමකි

සර්වඥ ජීව කේශ ධාතූන්,අස්ථි ධාතූන් වහන්සේලා හා මහරහත් ධාතූන් වහන්සේලා ගේ ධාතූන් වහන්සේලා (Relic of the Buddha)

නෙල්ලිගල ජාත්‍යන්තර බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානයේ තැන්පත් කර ඇති ශ්‍රී සර්වඥ ජීව කේශ ධාතූන්,අස්ථි ධාතූන් වහන්සේලා හා මහරහත් ධාතූන් වහන්සේලා ගේ ධාතූන් වහන්සේලා මෙහි දැක්වේ.

සුමන සමන් දෙවියෝ Saman deviyo

සමන් දෙවිඳුන්ගේ ඉතිහාසය බුදුරදුන්ගේ ලංකාගමනය දක්වා වර්ෂ දෙදහස් පන්සියයකට වඩා ඈතට දිව යන්නකි. එදා බුදුරදුන් මහියංගනයට වැඩම කළේ යකුන් දමනය කිරීමටය. සුමන දෙවි ඒ අවස්ථාවේ එහි සිටියේ යක්ෂ ගෝත්‍රිකයකු වු නිසාද කියා ප්‍රශ්නයක් මතුවේ. එසේ වුවද සුමන දෙවි සෝවාන් මඟ ඵල පසක් කර ආර්ය ශ්‍රාවක භාවයට පත්වීමෙන් පසු යක්ෂ ගති අත්හල කරුණා, මෛත්‍රි ආදි බෞද්ධ සදහම් කරුණු වලින් යුත් අයකු වී සැමට සෙත ශාන්තිය සැලසීමට යොමු වූ වග පිළිගත යුත්තකි.
සමන් දෙවිඳුන් පිළිබඳව විචාරකයෝ විවිධ මත ඉදිරිපත් කරති. දේවවංශික නායකයා මළ පසු සමන්දෙවි වීම, සුමන දෙවි නාග ගෝත්‍රිකයෙකි යන්න යම භූමි සමන් දෙවි වීම, මහායාන සමන්ත භද්‍ර බෝසතුන් සමන් දෙවි වීම, ලක්ඛණ කුමරු දෙවි වීම ආදී මත විචාරක අදහස්ය.

ඉතිහාසයේ යුග පෙරළිය අනුව මුලින් පැවති අදහස් පසුව වෙනස් වේ. භාරත ඉතිහාසයේ ආදි වේද යුගයේ සිටි දෙවිවරුන් අඹන විට ඉඳුරා වෙනස් වී තිබේ. ආදි කාලයේ භාරතයේ සිටියේ ස්වභාවික වස්තු දෙවියන්ය. අද භාරතයේ ගරු බුහුමන් ලබන්නේ විෂ්ණු ශිව ආදි නූතන දෙවිවරුන්ය. කාලයට හා සමාජය අනුව, ජනතා අවශ්‍යතාව අනුව ඇදහිලි වෙනස් වී තිබේ.

ලක්දිව පණ්ඩුකාභය ඒ යුගයේ සිටි දෙවිවරුන්ගේ නම් පවා අද භාවිතයේ නැත. අද ශ්‍රී ලංකාවේ භාරතීය දෙවිවරුන්ට මෙන්ම ශ්‍රී ලාංකීය දෙවිවරුන්ද සම්භාවනාවට ලක්වී තිබේ. විෂ්ණු, ශිව, ගණදෙවි, කතරගම හා පත්තිනි ආදි දෙවිවරුන් භාරතයේද සම්මාන ලබාගත්හ. ඔවුන් ලංකාවේද දෙවිවරුන්ය. මේ අතර ශී‍්‍ර ලාංකීය දෙවිවරුන් වශයෙන් සමන්, අයියනායක, විභීෂණ දැඩි මුණ්ඩ, සීනිගම ආදි ප්‍රාදේශීය වශයෙනුත්, පොදුවේ මුළු රටේමත් සම්භාවනාවට පත්වූ දෙවිවරුන් රාශියක් ඇත. ඒ අතර සුමන සමන් දෙවියන්ට සපරගමුවේ විශේෂ වශයෙනුත් පොදුවේ රටේමත් මහත් ගෞරවයක් ඇත.

සමන් දෙවිඳුන්ගේ ඉතිහාසය බුදුරදුන්ගේ ලංකාගමනය දක්වා වර්ෂ දෙදහස් පන්සියයකට වඩා ඈතට දිව යන්නකි. එදා බුදුරදුන් මහියංගනයට වැඩම කළේ යකුන් දමනය කිරීමටය. සුමන දෙවි ඒ අවස්ථාවේ එහි සිටියේ යක්ෂ ගෝත්‍රිකයකු වු නිසාද කියා ප්‍රශ්නයක් මතුවේ. එසේ වුවද සුමන දෙවි සෝවාන් මඟ ඵල පසක් කර ආර්ය ශ්‍රාවක භාවයට පත්වීමෙන් පසු යක්ෂ ගති අත්හල කරුණා, මෛත්‍රි ආදි බෞද්ධ සදහම් කරුණු වලින් යුත් අයකු වී සැමට සෙත ශාන්තිය සැලසීමට යොමු වූ වග පිළිගත යුත්තකි.

සිදුහත් කුමරු පැවිදි වන දා කපා ඉවත දැමූ කෙස් වැටිය භාරගත් සක් දෙවිඳු එය තැන්පත් කර සිළුමිණි සෑය ඉදි කළේ සක්‍ර භවනේය. එහෙත් සමන් දෙවිඳු බුදු රදුන්ගෙන් ලබාගත් කේශ ධාතු තැන්පත් කර ඇත්තේ මහියංගණයේය. එයින් එකල සමන් දෙවිඳු මනුෂ්‍ය ආත්මයේ සිටියා දැයි සිතීමට හේතුවේ. මනුෂ්‍යාත්මයේ සිටියත් සෝවාන් මඟ ඵල ලැබූවකු නිසා මරණින් මතු දේවත්වයට පත්වීම අනිවාර්ය ය. ඒ නිසා දෙවියන් දීර්ඝායුෂ්ක නිසා අද දක්වාම සමන්දෙවිඳුන් ජීවමාන වීම පිළිගත යුතුවේ.’ අදත් බැතිමතුන්ට පිහිට වීම දක්නට ඇත.

පෙර සඳහන් කළ පරිදි ඉතිහාසයේ යුග පෙරළිය අනුව කෝට්ටේ රාජ කාලයෙන් පසු ශ්‍රී ලාංකික ආර්ය ශ්‍රාවක සමන් දෙවිඳුන්ට විෂ්ණු ආරූඪයක් කර ඇත. පොළොන්නරු යුගයෙන් පසු ලක්දිව දේව සංකල්පයට භාරතීය හින්දු බලපෑම තදින් සිදුවිය. ඒ අනුව ලක්දිව දේවාලයක් ඉදිකිරීම ශිඝ්‍ර ලෙස වර්ධනය වී ඇති අතර හින්දු දේවාලයන්හි පවත්වන අභිචාර විධි ද මෙරටට තදින් බලපා තිබේ. ඒ අතර මහනුවර රාජධානියට හින්දු භක්තික රජුන් ප්‍රවිෂ්ඨ වීම තුළින්ද හින්දු අභිචාර විධි වලට ප්‍රමුඛස්ථානය හිමිවී ඇත.
මේ තත්වයෙන් සපරගමු මහ සමන් දෙවොලද නොමිඳුනේය. විශේෂයෙන් බ්‍රාහ්මණ ගෝති‍්‍රක කපු පරම්පරාවක් සපරගමු මහා සමන් දෙවොලේ භාරකාරයන් වීම නිසා මෙම දෙවොලටද හින්දු අභිචාර විධි දැඩි ලෙස ප්‍රවිෂ්ඨ වී තිබේ. අදත් සමන් දෙවොලේ ස්තෝත්‍ර වලින් විෂ්ණු දෙවියන්ගේ ආනුභාව ප්‍රථමයෙන් ප්‍රකාශ වේ. එහි සමන් දේව ස්තෝත්‍රද ඇත. වර්ග දෙකම මිශ්‍රවී ඇත. එහි ඇති බොහෝ අභිචාර විධි හින්දු ආභාසය ලැබූ ඒවාය.

ආය¸ ශ්‍රාවක සමන් දෙවියන්ට දුනු ඊතල නැත. දුනු ඊතල සම්බන්ධ වී ඇත්තේ රාම රාවණ යුද්ධයකටය. රාම රාවණ යුද්ධය හින්දු ප්‍රබන්ධයකි. රාම රාවණ යුද්ධය කෙරී තිබුණත් එයට සමන් දෙවිගේ කිසිදු සම්බන්ධයක් නැත. රාම රාවණ කථාවත් දුනු ඊතල සම්බන්ධ දේවාභරණත් සමන් දෙවොලට පිවිසි ඇත්තේ හින්දු බලපෑම් නිසාය. ආර්ය ශ්‍රාවක සමන් දෙවිඳු අවි ආයුධවලින් සතුරන් මැඩ පැවැත්වීමක් කරන්නේ නැත. සුමන සමන් දෙවිඳුගේ පැවැත්ම කාරුණිකය.හේ උදව් පතන්නන්ටත් නොපතන්නන්ටත් සමසේ කරුණාව දක්වන්නෙකි. කරුණාවයි” කරුණාවයි” සුමන සමන්දෙවි කරුණාවයි. යන්න බැතිමතාගෙන් පුන පුනා කියවෙන්නේත් ආර්ය ශ්‍රාවක සමන් දෙවිඳුන්ගේ චරිතයට අනුරූපවය.

ලක්දිව බොහෝ දේවාලයන් ඇත. ඒ දේවාල වලට අරක් ගෙන ඇත්තේ ආය¸ ශ්‍රාවක දෙවිවරුන් නොවේ. ඉන් සමහර දෙවිවරුන් සතුරන්ගෙන් පලිගන්නේය. මිතුරන්ට සුබසෙත සලසන්නේය. සමන් දෙවිඳු සතුරු මිතුරු දෙපසට සම සිතය. සම මෙතය. සම කරුණාවය. අන් දෙවිවරුන් හා සැසඳීමේදී සමන් දෙවිඳුන්ගේ මෙම වෙනස ඇත. ඒ ආය¸ ශ්‍රාවක නිසාය. සෝවාන් මඟඵල පසක් කර ඇති නිසාය.
සපරගමු මහ සමන් දෙවොලේ හින්දු අභිචාර විධි ඇතත් එහි සංස්කෘතික අංග තුළ කැපී පෙනෙන බෞද්ධ ලක්ෂණ ඇත. ඉන් පළමු වැන්න බුදු මැදුරයි. බුදුමැදුරට පුද පූජා පවත්වා පින් රැස් කරගෙන එම පින් සමන් දෙවිඳුන්ට අනුමෝදන් කිරීම ප්‍රධාන කාර්යය දෙවියන්ට කරන පූජෝපහාරවලට පළමුව බුද්ධ පූජාව පැවැත්වීම තවත් බෞද්ධ කාර්යයකි.


සපරගමු මහා සමන් දෙවොලේ ඇසළ පෙරහරේ ප්‍රධාන කටයුතු බෞද්ධවතාවත්ය. එහි ප්‍රධානත්වය හිමිවන්නේද දළදා පෙරහරටය.පෙරහර ඇරඹීමට පෙරාතුව පන්සිල් සමාදන්වීම හා පිරිත් බලයේ පිරිත් දේශනාව ආදි බෞද්ධ මුහුණුවරට මුල් තැන පිරි නමන්නේත් සමන් දෙවිඳුන් ආර්ය ශ්‍රාවක නිසාය. මේ අතර චිරාගත හින්දු අභිචාර විධිද සිරිත් අතර ඇත. ඒ අනුව වර්තමාන සමන් දේවාලයත් සංස්කෘතික බෞද්ධ හින්දු දෙපසද සංකලනයක ප්‍රතිඵලයක් බව කිවයුතුව ඇත.

අමරපුර නිකායේ
ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශ්වයේ මහා නායක
කුරුවිට විද්‍යාවර්ධන පිරිවෙනේ
පිරිවෙනාධිපති
මඩලගම වජිරබුද්ධි මහා නා හිමි

Budu Wadan බුදු වදන්

ධර්ම දූත සේවය ඇරඹුණු වගයි (ඉල් පොහොය)

"අප මහා බෝසතාණන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්ව එළඹුණු මුල් වස් තුන් මාසය ගත වූ විට ලොව මුල්වරට මහ රහතන් වහන්සේලා සැට නමක් පහළ වූහ. ඒ අනුව එම මහරහතන් වහන්සේලා සැට නම ලොව මුල් වරට ධර්ම ප්‍රචාරක කටයුතුවලට පිටත්ව යාම, බුදුරජාණන් වහන්සේ තුන් බෑ ජටිලයින් දමනය කිරීම පිණිස උරුවෙල් දනව්වට වැඩම කිරීම, සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේගේ මෑණියන් වූ සාරි බැමිණිය සම්‍යග් දෘෂ්ටික වී මාර්ගඵල ප්‍රත්‍යක්ෂ කිරීම, සාරිපුත්ත මහ රහතන් වහන්සේ තම මෑණියන්ගේ නිවසේ දී පිරිනිවන් පෑම, මෛත්‍රී බෝධි සත්වයන් වහන්සේ නියත විවරණ ලැබීම වැනි වැදගත් ශාසනික සිදුවීම් රාශියක් ඉල් මස පුර පසළොස්වක පොහෝ දා සිදු වී ඇති අතර පසු වස් පවාරණය කළ යුතු දිනය මෙන් ම, කඨින චිවර පූජාව සිදුකළ හැකි අවසන් දිනය යෙදෙනුයේ ද ඉල් මස පුර පසළොස්වක පොහෝ දා ය."

බුදුරජාණන් වහන්සේ බරණැස ඉසිපතනාරාමයේ දී පස්වග මහණුන් වහන්සේලා ද සමඟ පළමු වරට වස් සමාදන් වූ සේක. එම වස් කාලයේ දී ම උන්වහන්සේ ධම්මචක්කප්පවත්තන සුත්‍ර දේශනාව පවත්වා එම පස්වග මහණුන් වහන්සේලාට රහත්වීමට මඟ පෙන්වා දුන් සේක. තව ද මෙම වස්කාලයේදීම උන්වහන්සේ යස කුල පුත්‍රයා හා ඔහුගේ යහළුවන් පනස් හතර දෙනෙකුට රහත් මගපල ලැබීමට මග පෙන්වූ සේක. එම වස් කාලය අවසන් වූ පසු උන්වහන්සේලා ආමන්ත්‍රණය කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ “මහණෙනි බොහෝ දෙනාගේ හිත සුව පිණිස, බොහෝ දෙනාගේ සැප පිණිස, ලෝවැසියන් කෙරෙහි අනුකම්පාවෙන් දෙව් , මිනිසුන්ගේ යහපතත්, සැපයත් පිණිස චාරිකාවේ හැසිරෙන්න” යැයි වදාළ සේක. එසේ ම ‘එකම මග දෙදෙනෙකු නොවඩින්නැ’යි වදාළ උන්වහන්සේ ඉන් අනතුරු ව උදාවු ඉල් පුර පසළොස්වක පොහෝදා එම රහතන් වහන්සේලා පිරිස ධර්ම ප්‍රචාරය පිණිස පිටත්කර යවා තමන් වහන්සේ තනිව ම උරුවෙල් දනව්ව බලා වැඩම කළ සේක.

එකල නේරඤ්ජනා ගංගාව අසල විසූ උරුවෙල් කාශ්‍යප තාපසයාට පන්සියයක් වූ අතවැසි පිරිසක් ද, නදී කාශ්‍යප තාපසයාට තුන් සියයක් වු අතවැසි පිරිසක් ද ගයා කාශ්‍යප තාපසයාට දෙසියයක්වු අතවැසි පිරිසක් ද වූහ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රථම කොට බලවත් වූ අනුකම්පාවෙන් උරුවෙල් කාශ්‍යප තවුසා ඇතුළු පන්සියයක් පිරිසට ප්‍රාතිහාර්යය දක්වා ඔවුන්ගේ මානය බිඳ පැවිදි කළ සේක. ඔවුන්ගේ තවුස් පිරිකර ගංගාවේ පා කර හැරි අතර ඒවා දුටු නදී කාශ්‍යප සිය වැඩිමහලු සහෝදර උරුවෙල් කාශ්‍යප තවුසාට කරදරයක් වී යැයි සිතා පැමිණි මොහොතේ බුදුරදුන් ඔවුන්ටද දහම් දෙසා පැවිදි කළහ. එම පිරිස ද තම තවුස් පිරිකර ගඟට දැමු අතර ඒවා දුටු ගයා කාශ්‍යප තාපසයා ද තම සහෝදරයන් දැකීමට පැමිණි අතර බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ පිරිසටද දහම් දෙසා අනතුරුව සැවොම පැවිදි කළ සේක. ඉන් අනතුරුව එදා ඉල් පොහෝ දා අරඹන ලද ධර්ම දූත මෙහෙය තවදුරටත් ගෙන යමින් බුදුරජාණන් වහන්සේ ගයා ශීර්ෂයේ දී ආදිත්ත පරියාය සූත්‍රය’ දේශනා කරමින් ඒ සැමදෙනා වහන්සේටම රහත්වීමට මග පෙන්වූ සේක.

පෙර සංසාරයේ කරන ලද මා පිය හිංසනයක විපාකයක් ලෙස මුගලන් මහ රහතන් වහන්සේ ‘කාලසිලා’ පර්වත විහාරයේ වැඩ වසන විට දුදනන් විසින් කරන ලද පහරදීමක් නිසා පිරිනිවන් පා වදාළේ ඉල් මස අව පසළොස්වක දා ය. සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ පිරිනිවන් පා වදාළේ හරියට ම ඊට සති දෙකකට පෙර එනම් ඉල් මස පුර පසලොස්වක පොහෝ දා ය. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දකුණත් සව් වූයේ සැරියුත් මහ තෙරුන් ය. දම් සෙනෙවි නම් තනතුරක් ද උන්වහන්සේට තිබුණ අතර උන්වහන්සේගේ සහෝදර සහෝදරියන් වූ චුන්ද ,උපසේන, රේවත, මාලා, උපචාලා හා සිසුපචාලා යන පිරිස ද සම්බුදු සසුනේ පැවිදි ව රහත් වූ මුත් උන්වහන්සේගේ මෑණියන් ඒ වන විටත් සිටියේ මිථ්‍යා දෘෂ්ටිකව ය. වරක් සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ තම ආයු කාලය විමසා බැලූ සේක. තමන්ට තව ජීවත්වීමට ඇත්තේ සතියක කාලයක් පමණක් බව දුටු උන්වහන්සේ තම මව සම්‍යක් දෘෂ්ටික කර නිවසේ දී ම පිරිනිවන් පෑම සුදුසුයැයි සිතා ඒ බව බුදුරජාණන් වහන්සේට සැල කර , වැඳ අවසර ගෙන, විශාල භික්ෂු පිරිසක් සමඟ නාලක ගමට වැඩම කොට තම මෑණියන්ට ධර්මය දේශනා කොට ඇය සෝවාන් මාර්ගඵලයට පත්කර වු සේක. ඉන් අනතුරුව උන්වහන්සේ එම නිවසේ දී ම පිරිනිවන් පා වදාළ අතර එදින ඉල් මස පුරපසළොස්වක පොහෝදිනක් විය. චුන්ද තෙරුන් වහන්සේ සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේගේ පාත්‍ර, සිවුරු හා ධාතූන් වහන්සේලා ද රැගෙන ජේතවනාරාමයට වැඩම කර සියල්ල බුදුරදුන්ට පිළිගැන්වූ සේක. බුදුරජාණන් වහන්සේ ද සැරියුත් තෙරුන්ගේ ගුණ වනා එම ධාතු තැන්පත්කර චෛත්‍යයක් ඉදිකරවා අනතුරුව රජගහනුවරට වැඩම කළ සේක.

අප තථාගත සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ වප් පොහෝදා තව්තිසා දෙව්ලොව සිට මිනිස් ලොවට වැඩම කළේ වස් පවාරණය කිරීමෙන් අනතුරුව ය. උන්වහන්සේ එසේ වැඩම කළේ දඹදිව සංකස්ස පුර නම් නගරයට ය. සංකස්ස පුර සිරිවඩ්ඪ නම් වූ ධනවත් පුතෙකු ලෙස උපන් මෛත්‍රිබෝධි සත්වයෝ බුදුරජාණන් වහන්සේ වප් පොහෝ දින දිව්‍ය ලෝකයේ සිට මනුෂ්‍ය ලෝකයට වැඩි මොහොතේ සැරියුත් තෙරණුවන් සමඟ කළ ධර්ම සාකච්ඡාව ශ්‍රවණය කොට පැහැදී පැවිදි වූහ. අනතුරුව මෛත්‍රී බෝසත් භික්ෂුව තමන්ට ලැබුණු වටිනා වස්ත්‍ර යුගලක් බුදුරදුන්ගේ ගඳකිලියෙහි එල්ලා මහත් පිනක් සිදුකර ගත්හ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ උතුම් මෛත්‍රී බෝසත් භික්ෂුවගේ අභිප්‍රාය දැන භික්ෂූන් අතර වැඩ සිටි උන්වහන්සේ පෙන්වා,
“මහණෙනි, උතුම් වස්ත්‍ර යුගලකින් බුදුරදුන් පිදු මේ භික්ෂුව දෙස බලන්න. මේ භික්ෂුව මෙම මහා භද්‍ර කල්පයේ දී ම මෛත්‍රී නම් වූ සම්මා සම්බුදු රදහු වන්නාහ. එකල බරණැස් නුවර කේතුමතී නම් රාජධානියේ සංඛ නම් සක්විති රජකනෙකු පහළ වන අතර එරජුගේ පුරෝහිත බමුණා වන සුබ්‍රහ්ම මොහුගේ පියා වන අතර බ්‍රහ්මවති මෑණියන් වන්නී ය. බෝරුක නා ගසකි. “ යනුවෙන් වදාළ සේක. මේ ආකාරයෙන් මෛත්‍රි බෝධිසත්වයාණන් වහන්සේ නියත විවරණ ලබා ගත්තේ ද ඉල් මස පුරපසළොස්වක පොහෝ දිනක ය. කඨින පින්කමක් පැවැත්විය හැකි අවසාන දිනය වන්නේ ද ඉල් මස පුරපසළොස්වක පොහෝදා ය. වප් පුර පසළොස්වක පොහෝ දවසින් ආරම්භ වන කඨින චීවර මාසය ඉල් මස පුරපසළොස්වක පොහෝ දිනයෙන් අවසන් වෙයි. කඨින චීවර පූජාවක් කළ හැකි මේ කාලය තුළ පමණි. තව ද ඇසළ පුන් පොහෝදා වස් සමාදන් වීමට නොහැකිවූ උපසපන් භික්ෂූන් වහන්සේලා නිකිණි පොහොයෙන් පසුව පසු වස් සමාදන් වූ විට වස් පවාරණය කරනු ලබන්නේ ද ඉල් මස පුරපසළොස්වක පොහෝදා ය.

අප මහා බෝසතාණන් වහන්සේ සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක කාලයක් පාරමිතා පූර්ණය කොට සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්ව අවබෝධ කරගත් ධර්මය ප්‍රචාරය කිරීමට මුල්ම පියවර ගනු ලැබුවේ ධර්ම දූතයාණන් වහන්සේලා ලොව පුරා පිටත්කොට හැරීමෙනි. ඒ අනුව පැහැදිලි වන්නේ උතුම් වූ නිකෙලෙස් සදහම් රසය ලොව පුරා පැතිරයාමට ප්‍රධානම හේතුව වූයේ එදා ඉල්මස පුර පසළොස්වක පොහෝදින මහරහත් වහන්සේ හැට එක් නමක් විසින් ආරම්භ කරන ලද ධර්ම ප්‍රචාරක සේවය බව ය.

 බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ මහරහතන් වහන්සේලා විසින් ලෝකානුකම්පාවෙන් යුක්ත ව සිද්ධ කරන ලද ඒ මහා සේවාවෙහි ප්‍රතිඵලය වූයේ සම්බුදු සසුන දේශ දේශාන්තර වල පැතිරීමයි. සැරියුත්, මුගලන් ආදී මහරහතන් වහන්සේලාගේ පහළවීම හා මෛත්‍රී බෝසතුන් පැවිදි වීම ද සිදුවූයේ ඒ උතුම් ධර්ම ප්‍රචාරයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසිනි.

තව ද ලංකාවේ මුල්ම මහ රහතන් වහන්සේ වන අරිට්ඨ තෙරණුවන් ඇතුළු භික්ෂූන් වහන්සේලා මිහින්තලාවේ වස් වැස අනතුරුව වස් පවාරණය කිරීමෙන් පසු බුදුරදුන්ගේ ධාතූන් වහන්සේලා තැන්පත් කර චෛත්‍යයක් තැනීමේ යෝජනාව මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ විසින් දෙවන පෑතිස් රජතුමාට කරන ලද්දේද ඉල් මස පුර පසළොස්වක පොහෝ දිනක දී ය. එම යෝජනාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සුමන සාමණේරයාණන් වහන්සේ ධාතුන් වහන්සේලා වැඩමවීම පිණිස දඹදිවට වැඩම කළ අතර බුදුරදුන්ගේ අකු ධාතුන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ ධාතුන් වහන්සේලා ඉතා විශාල ප්‍රමාණයක් ලංකාද්වීපයට ලැබුණේ ද මිහිඳු මා හිමියන්ගේ එම යෝජනාව නිසා ය.

බුදු දහම ලොව පුරා ප්‍රචලිත වීම නිසා අප්‍රමාණ සත්වයන් නිවන අරමුණූ කොට කුසල් වඩා සසර දුකින් එතෙර වූයේ ඒ උතුම් බෞද්ධ ධර්ම දූත සේවාවේ ආරම්භය නිසා ය. බෞද්ධයෙකු ලෙස මේ උතුම් ධර්ම මාර්ගය අනුගමනය කිරීමෙන් ඒ උතුම් මග රහතන් වහන්සේලා ලොවට කියා දුන් ධර්මය තවදුරටත් විරාජමාන වන බව ඉතා පැහැදිලි ය. 

අලුතෑපොල ගණේකන්ද පුරාණ රජමහා විහාරාධිපති,
කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ නූතන භාෂා අංශයේ
(චීන) මහාචාර්ය,
ආචාර්ය, රාජකීය පණ්ඩිත
නැදලගමුවේ ධම්මදින්න හිමි

බුදුසණ පත්‍රයෙන් උපුටා ගැනීමකි.

Dhamma Padaya (Papa waggaya පාප වග්ගය)

වප්පුර පසලොස් වක පෝහෝ දිනය

අප ලොව්තුරා බුදුපියාණන් වහන්සේ ජීවමානව වැඩසිටි සමයේ සිට මේ මොහොත දක්වාම පැවත එන මහා පින්කමක අවසානය මෙම උතුම් පොහොය දිනයෙන් අවසන් වේ. වස් පවාරනය කොට කඨින චීවර පුජාව සිදුවන්නෙ මෙම පොහොය දින තුලදීය. කඨින චීවර පූජාව වසරකට වරක් පමණක් සිදුකරන මහත්වූ පින් රැස්කරගත හැකි උතුම් පින්කමකි.

අප ලොව්තුරා බුදුපියාණන් වහන්සේ “සැවැත් නුවර” වැඩවසනා සමයේ “පචෙය්‍ය රටේ” තිස් නමක් භික්ෂූන් වහන්සේලා බුදුපියාණන් වහන්සේ දකිනු පණිස ගමන් ඇරඹීය. වැසි උදාවී ඇති බැවින් අතර මග “සාකේත නුවර” වස් සමාදන්ව වස් තුන් මස වසන්වී යළි ගමන් ඇර්ඹීය. අතරමගදී මහ වැස්සකට කොටුවූ උන්වහන්සේලාගේ සිවුරු තෙතබරිත විය. ඔවන් “ජේතවනාරාමයට” පැමිණියේ තෙත්වූ සිවුරු සමගිනි. මේ පිළිබදව කරුණු විමසීමෙන් අනතුරුව වෙනත් සිවුරක් ආරක්ෂිතව ගෙන ආවේනම් මෙවන් ආපදාවකට ලක් නොවන බව බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනා කොට ඔවුනට “කඨිනහ්කරණය” කිරීමට අවසර දුන්නේය. මෙලෙස දඹදිව මෙන්ම ශ්‍රී ලංකාවේද කඨීන චීවර පූජාව එදා සිට අද දක්වාම පවත්වනු ලැබේ.
මෙම පොහොය දින වැදගත් වන තවත් හේතුවක් වනුයේ “දෙවන පෑතිස්” රජු “අරිට්ඨ” කුමරා ඇතුලු දූත පිරිස “ධර්මාශෝක” රජු වෙත යවා “ජයසිරි මහ බෝධී” ශාඛාව ලංකාවට වැඩමවීම හා අරිට්ඨ් කුමරු හා “සිඟාල” මහ රහතන් වහන්සේ විසින් “මිහිඳු” මා හිමිගේ අනුදැනුම ඇතිව “ථූපාරාමයේ”දී විනය පිටකය සංගායනා කිරීම
සැරියුත් හිමි යන් ප්‍රඥාලාභී භික්‍ෂූන් අතර අග්‍රස්ථානය ලැබීම වප් පොහොය දින සිදුවිය.


තවද අප ලොව්තුරා බුදු පියාණන් වහන්සේ විසින් තව්තිසා දෙව්ලොවින් දඹදිව සංකස්ස පුරයට වැඩම කිරීම,  භික්ෂුන් වහන්සේලා විනය ප්‍රඤප්තියක් ඉටුකරන දිනය මෙම උතුම් පොහොය දින සිදුවී ඇති තවත් වැදගත් සිදුවීම් වේ.

ශ්‍රීමත් අනගාරික ධර්මපාල තුමා Anagarika Dharmapala thuma

1864 සැප්තැම්බර් 17 දොන් ඩේවිඩ් හේවාවිතාරණ ලෙස ඉපිද පසුව ධර්මපාල නමින් අනගාරික දිවියක් ගතකර සිරි දේවමිත්ත ධර්මපාල නමින් පැවිදිවූ බෞද්ධ ධර්ම ප්‍රචාරකයෙක් හා ශ්‍රී ලංකා නිදහස් සටනේ පුරෝගාමියෙකු ලෙස කටයුතු කල උත්තම චරිතයක් වෙන ධර්මපාල තුමන්.

ක්‍රිස්තියානි මිෂනාරි බලපෑම්වලට එරෙහි බෞද්ධ ප්‍රතිරෝධයක් නිර්මාණය කිරීමට කැපී පෙනෙන කාර්ය භාරයක් ඉටු කළේ ය. ඉන්දියාවේ බුදු දහම ශතවර්ෂ ගණනාවක පටන් බිඳ වැටි තිබු සමයක එය පුනර්ජීවනය කිරීමට එතුමා පුරෝගාමි විය. බුද්ධ ධර්මය ආසියා, උතුරු ඇමරිකා හා යුරෝපා මහද්වීප තුනේ ම දේශනා කිරීමට මුල්වු පළමු බෞද්ධයාද එතුමා වේ. 

එතුමා අවුරුදු 30 පමණ වනවිට ඔහු බුදු දහම ලොව පුරා ගෙනයාමේ ප්‍රධාන චරිතයක් බවට පත්ව සිටියේය. එසේම ඔහු ලංකාව තුල ඉස්පිරිතාලද ඉන්දියාව තුල පාසල් හා විහාර ද ඉදිකිරිමට අවධානය යොමු කර සිටියේය. ජීවිතයේ අවසාන භාගයේ දී, සිරි දේවමිත්ත ධම්මපාල යන පැවිදි නාමයෙන් බෞද්ධ භික්‍ෂූ ශාසනයට ඇතුළු විය.

එතුමාගේ පියා එච්. දොන් කරෝලිස් හේවාවිතාරණ ය. ඔහු මාතර, හිත්තැටිය ගමේ සිට කොළඹට සංක්‍රමණය වූ මුදලි කෙනෙකි. මව, අන්දිරිස් පෙරේරා ධර්මගුණවර්ධන ගේ දියණිය වූ,මල්ලිකා ධර්මගුණවර්ධන විය.

එ‍මෙන්ම එතුමා 1872 - 74 දක්වා බැප්ටිස්ට් සිංහල පාසලේත්, 1874 - 76 දක්වා ශාන්ත බෙනඩික් විද්‍යාලයේත්, 1876 - 78 දක්වා කෝට්ටේ ක්‍රිස්තියානි විද්‍යාලයේත්, 1878 - 83 දක්වා ශාන්ත තෝමස් විද්‍යාලයේත් අධ්‍යාපනය ලැබු අතර පාසල් අධ්‍යාපනය නිම වීමෙන් පසුව, අධ්‍යාපන කාර්යාංශයේ ලිපිකරුවෙක් ලෙස රජයේ සේවයට බැඳුණේ ය..
වයස අවුරුදු 16 දී, ඩේවිඩ් හේවාවිතාරණට කර්නල් හෙන්රි ස්ටීල් ඕල්කට් හා බ්ලැවට්ස්කි මැතිණිය හඳුනා ගැනීමට ඉඩ සැලසුණි. 

වයස අවුරුදු 19 දී විශේෂ සාමාජිකත්වයකින් පරම විඥානාර්ථ සමාගමට බඳවා ගන්නා ලදි. 1886 දී හෙන්රි ස්ටීල් ඕල්කට් හා සී. ඩබ්. ලෙඩ්බීටර් බෞද්ධ අධ්‍යාපන අරමුදලට ආධාර එකතු කරනු පිණිස ලංකාවට පැමිණියහ. ඔවුනගේ භාෂා පරිවර්තක ලෙස කටයුතු කිරීමට ඩේවිඩ් හේවාවිතාරණ රජයේ රැකියාවෙන් ඉවත් විය.

ඕල්කට්තුමා සමග රට පුරා කළ සංචාරය ඔහු ගේ ඇස් අරවන්නක් විය. සිංහල ජාතියට හා බුදු දහමට සිදුව ඇති පරිහාණිය එහි දී එතුමා සියැසින් දුටුවේ ය.සිදුව ඇති පරිහාණියට ප්‍රතිකර්ම යෙදීම උදෙසා, තමන් ස්වකීය දිවිය ම බුදු දහමේ උන්නතිය උදෙසා කැප කිරීමට අධිෂ්ඨාන කර ගත් බවත්, තමාට ගිහි ගෙයින් ඵලක් නැති බවත්, අනගාරිකව විසීමට අවසර දෙන ලෙසත් ඉල්ලමින් 1886 ජනවාරි 12 වන දින තම පියාට ලිපියක් යවන ලදි. හික්කඩුවේ සුමංගල හිමි ගේ කරුණු පහදා දීමකින් අනතුරුව, පියා, ඩේවිඩ් හේවාවිතාරණට අනගාරික වීමට අවසර ලබා දුන්නේ ය. දොන් ඩේවිඩ් යන විදේශික නාමය අත හැර දමා, ධර්මපාල හේවාවිතාරණ යන සිංහල නම භාවිතා කරන්නට පටන් ගත්තේ ය. එතුමා ගත කළ බ්‍රහ්මචාරී දිවිය නිසා අනගාරික යන පෙර ඈඳිය ඔහු ගේ නමට එක් විය.

බ්‍රිතාන්‍ය ලංකාව නිදහස් රටක් කිරීමට කර්මාන්ත උන්නතියක් ඇති කළ එතුමා බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයෝ 1914 දී, කල්කටාවේ දී, ධර්මපාලතුමාව නිවාස අඩස්සියට පත් කළහ. එතුමා ඉන් නිදහස ලැබුවේ 1921 දී ය.

එමෙන්ම එතුමා ගව මස් කෑමට එරෙහිව නැගීසිටි අතර ගම් නියම් ගම් පුරා මිනිසුන් දැනුවත් කරමින් ගියේය.හෙයියන්තුඩුවේ සිරි දේවමිත්ත හිමියන්, ධර්මපාලතුමාට තරුණ කල දුන් අවවාදයක් අනුව, 1931 ජූලි 13 වන දින, බෝරුග්ගමුවේ රේවත මහ තෙරුන් වහන්සේ ආචාර්යත්වයෙහි තබා ගෙන, සිරි දේවමිත්ත ධම්මපාල යන පැවිදි නමින්, පැවිදි දිවියට ඇතුළු විය. 

සිරි දේවමිත්ත යන්න තම පැවිදි නමට ඇතුළු කර ගනු
ලැබුවේ,හෙයියන්තුඩුවේ හිමියන්ට කෘත ගුණ සැලකීමට ය. කෝදාගොඩ උපසේන නා හිමිට ගෞරවය පළ කිරීමට, උන්වහන්සේ ගේ පරණ සිවුරක් තම පරිහරණයට ගෙන්වා ගන්නා ලදි.

1933 අප්‍රේල් 29 දී ධම්මපාල හිමියෝ අප‍ගෙන් සමුගත් අතර එතුමා වැනි ශාසනයට සේවය කළ උතුම් මිනිසුන් අප රට නැවත ඉපදේවා !!!.

The Greatest Anagarika Dharmapala was born 7th September 1864 on a day like today...
Anagarika Dharmapala (Sinhalese: අනගාරික ධර්මපාල; 17 September 1864 – 29 April 1933) And his parents was Don Carolis Hewavitharana and Mallika Dharmagunawardhana (the daughter of Andiris Perera Dharmagunawardhana) and he was a Sri Lankan Buddhist revivalist and writer. He was one of the founding contributors of non-violent Sinhalese Buddhist nationalism and Buddhism.
He was also a pioneer in the revival of Buddhism in India after it had been virtually extinct there for several centuries, and he was the first Buddhist in modern times to preach the Dharma in three continents: Asia, North America, and Europe. Along with Henry Steel Olcott and Helena Blavatsky, the creators of the Theosophical Society, he was a major reformer and revivalist of Ceylonese Buddhism and an important figure in its western transmission. 

He also inspired a mass movement of South Indian Dalits including  Tamils to embrace Buddhism, half a century before B. R. Ambedkar.At the latter stages of his life, he entered the order of Buddhist monks as Venerable Sri Devamitta Dharmapala.

This was a time of Buddhist revival. In 1875 in New York, Madame Blavatsky and Colonel Olcott had founded the Theosophical Society.
They were both very sympathetic to what they understood of Buddhism, and in 1880 they arrived in Ceylon, declared themselves to be Buddhists, and publicly took the Refuges and Precepts from a prominent Sinhalese bhikkhu. 

Colonel Olcott kept coming back to Ceylon and devoted himself there to the cause of Buddhist education, eventually setting up more than 300 Buddhist schools, some of which are still in existence. It was in this period that Hewavitarne changed his name to Anagarika Dharmapala.
'Dharmapala' means 'protector of the dharma'. 'Anagarika' means "homeless one". It is a midway status between monk and layperson. 

But for a person to take them for life was highly unusual. Dharmapala was the first anagarika - that is, a celibate, full-time worker for Buddhism - in modern times. It seems that he took a vow of celibacy at the age of eight and remained faithful to it all his life. 

Although he wore a yellow robe, it was not of the traditional bhikkhu pattern, and he did not shave his head. He felt that the observance of all the vinaya rules would get in the way of his work, especially as he flew around the world. Neither the title nor the office became popular, but in this role, he "was the model for lay activism in modernist Buddhism." He is considered a bodhisattva in Sri Lanka.

The young Dharmapala helped Colonel Olcott in his work, particularly by acting as his translator. Dharmapala also became quite close to Madame Blavatsky, who advised him to study Pāli and to work for the good of humanity - which is what he did. It was at this time that he changed his name to Dharmapala (meaning "Guardian of the Dharma").
In 1891 Anagarika Dharmapala was on a pilgrimage to the recently restored Mahabodhi Temple, where Siddhartha Gautama - the Buddha - attained enlightenment at Bodh Gaya, India.
Here he experienced a shock to find the temple in the hands of a Saivite priest, the Buddha image transformed into a Hindu icon and Buddhists barred from worship. As a result, he began an agitation movement.

The Maha Bodhi Society at Colombo was founded in 1891 but its offices were soon moved to Calcutta the following year in 1892. One of its primary aims was the restoration to Buddhist control of the Mahabodhi Temple at Bodhha Gaya, the chief of the four ancient Buddhist holy sites.

To accomplish this, Dharmapala initiated a lawsuit against the Brahmin priests who had held control of the site for centuries.[18][19] After a protracted struggle, this was successful only after Indian independence (1947) and sixteen years after Dharmapala's own death (1933), with the partial restoration of the site to the management of the Maha Bodhi Society in 1949. It was then the temple management of Bodh Gaya was entrusted to a committee comprised in equal numbers of Hindus and Buddhists.

We wish a rebirth of such a great person among us once again...!!!