ශ්‍රීපාද වන්දනාසමය
උඳුවප් පොහොය දිනය තථාගත බුදුහිමිපාණන්ගේ චරිතය හා සම්බන්ධව පමණක් නොව ලංකා ශාසන ඉතිහාසය සම්බන්ධව ද ඉතා වැදගත් දිනයකි. එයින් ද අදින් ඇරඹෙන වාර්ෂික සිරිපා වන්දනාව වැදගත් ව ඇත. එම කාල වකවානුව ලාංකික සැදැහැවතුන්ගේ සිත් සතන් සනසවන කාල වකවානුවකි. එබැවින් සිරිපා සටහන් පිළිබඳ ඉතිහාසය සහ එහි පසුබිම පිළිබඳව විමසා බැලීම වැදගත් වෙයි.
ඕනෑම ආගමක් පිළිබඳව සලකා බැලීමේ දී ඒ ඒ ආගමට අයත් සුවිශේෂ වූ සංකේත භාවිතයක් දක්නට ලැබේ. එයින් සමහරක් අදාළ ආගමෙහි වන්දනීය වස්තු වශයෙන් හා තවත් කොටසක් එම ආගම හෝ එහි කිසියම් ඉගැන්වීමක් සංකේතවත් කිරීම සඳහා පමණක්ම යොදාගනු ලබන ඒවා ය. උදාහරණයක් වශයෙන් බෞද්ධ සංකේතයක් වන නෙළුම් මල පවිත්‍රත්වයේ සංකේතයක් විනා වන්දනාව සඳහා භාවිතා කරන්නක් නොවේ.
මුල් කාලීන බෞද්ධ කලාශිල්ප වල බුදුන් වහන්සේ නිරූපණය කර ඇත්තේ බෝධි වෘක්ෂය, ධර්ම චක්‍රය, සිංහාසනය, පාද ලාඤ්ඡනය, ගිනිදළුවලින් වට කරන ලද ස්ථම්භය, හිස් ආසනය ආදී සංකේත මාර්ගයෙනි. කලා කෘති මගින් නිරූපණය කර ඇති සංකේත වැඩි ගණනක් බුද්ධ චරිතයට අදාළ වැදගත් සිදුවීම් හා සම්බන්ධ ඒවාය. සිදුහත් කුමරුගේ උප්පත්තිය නිරූපණය කර ඇත්තේ නෙළුම් මලක්, අලුත උපන් දරුවකුගේ පා සටහනක් හෝ හස්තියකුගේ සංකේත වලිනි. එසේම බුදුන් වහන්සේගේ බුද්ධත්වාවබෝධය බෝධිය යට හිස් ආසනයකින්ද ප්‍රථම ධර්ම දේශනාව ධර්ම චක්‍රයකින්ද පරිනිර්වාණය ස්තූපයකින්ද සංකේතවත් කිරීමෙනි. සාංචි භාරුත් හා අමරාවතී ස්තූප කැටයම් වල මේ හැම අවස්ථාවකදීම ඉහත කී සංකේතවලට දෙපසින් හෝ පහතින් සිට වන්දනා කරනා බැතිමතුන් පිරිසක් ද දැක්වෙයි. මුල් කාලයේ සංකේත වන්දනාව ව්‍යාප්තව පුළුල් ලෙස ජනපි‍්‍රයත්වයට පත්වී තිබුණු බවට සාධක වශයෙන් දැක්විය හැකි කාරණයක් නම් සාංචි ස්තූපයේ නිර්මාණ ශිල්පයේ දී බෝධි වෘක්ෂය හැත්තෑ හය වතාවක් ද ධර්ම චක්‍රය දස වතාවක් ද නිරූපණය කර තිබීමයි. කෙසේ වෙතත් මුල් කාලීන මූර්ති කලාවේ වන්දනීය සංකේත ලෙස නිරූපණය කර තිබුණු මෙම සියලු සංකේත පසු කාලයෙහි වැඳුම් පිදුම් කිරීම සඳහා ප්‍රමුඛතාවක් ලැබුණ සංකේත බවට පත් වූයේ නැත. ස්තූපය හා බෝධිය වෙනම පූජනීය තත්ත්වයට පත් වූ අතර ඒ පිළිබඳව ඉහත පරිච්ඡේදවලින් සාකච්ඡා කරන්නට යෙදිණ. අනෙකුත් සංකේත අතරින් අද දක්වාම වන්දනීයත්වයෙන් ප්‍රමුඛත්වයට පත්වී ඇත්තේ ශ්‍රී පාද ලාඤ්ඡනය යයි සඳහන් කළහොත් නිවැරදි යයි සිතමි.
පාද ලාඤ්ඡන වන්දනාව බුද්ධ කාලයටත් පෙර සිට පැවත එන්නක් බව පෙනෙන අතර එහි ආරම්භය සෘග් වේද ස්තෝත්‍ර දක්වා අතීත කාලයකට දිවෙන බව විද්වතුන්ගේ මතයයි. පුරාවිද්‍යාඥ කනිංහැම් මහතාගේ අදහස වන්නේ ජනපි‍්‍රය බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අනුව බුදුන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණයට පසු මහාකාශ්‍යප හිමියන් විසින් බුදුන්ගේ පාද ස්පර්ශය කර පාදවලට නමස්කාර කිරීම පාද ලාඤ්ඡන වන්දනාවේ ආරම්භය බවයි. එහෙත් පාලි නිකාය ග්‍රන්ථවල දැක්වෙන තොරතුරුවලට අනුව බුදුන් වහන්සේ ජීවත්ව සිටියදීම බෞද්ධ ගිහි ජනතාව විසින් උන්වහන්සේගේ පාද ලාඤ්ඡනවලට ගෞරව නමස්කාර කර ඇත.
පාලි අට්ඨකතාවල සඳහන් වන ආකාරයට බුදුන්වහන්සේ පා ගමනින් වඩින විට උන්වහන්සේගේ පා සටහන් පිහිටන්නේ නැත. එවැන්නක් සිදුවන්නේ උන්වහන්සේ අධිෂ්ඨාන කළහොත් (අධිට්ඨාන වසෙන) පමණක් බව අටුවාව පැහැදිලි කරයි. වරක් බුදුන්වහන්සේ උක්කට්ඨා හා සේතව්‍ය අතර මහා මාර්ගයෙහි හුදකලාව වඩින අතර ඒ මාර්ගයෙහිම ගමන්ගත් ද්‍රෝණ නම් බ්‍රාහ්මණයෙක් බුදුන්ගේ පිය සටහනෙහි වූ අර, නිම්වළලු, චක්‍ර ලක්ෂණ හා ඊට අදාළ උපාංග සියල්ලෙන් සම්පූර්ණ පා සටහනක් බව සඳහන් වෙයි. ඒ ආකාරයෙන්ම වෙනත් අවස්ථාවක බුදුහු මාගන්දිය බ්‍රාහ්මණයාට පෙනෙන පරිදි හිතාමතාම තම පිය සටහන් පෑ බව කියවේ. එබඳු විෂය ලක්ෂණ ශාස්ත්‍රය විෂය පිළිබඳ හසල දැනුමක් ඇති ඔහුගේ බිරිඳ උපාංග සහිත චක්‍ර ලක්ෂණය දැක මෙබඳු පියසටහන් ඇති පුද්ගලයා රාගය ප්‍රහීණ කළ යුතුයයි කීවා ය. මෙය වූ කලී පූජාර්භ වස්තුවක් වශයෙන් නොව උන්වහන්සේ තම සම්බුද්ධත්ව පදප්‍රාප්තිය විමංසනයට භාජනය කිරීම සඳහා පාසටහන මුදාහළ විශේෂ අවස්ථාවක් ලෙස සැලකේ.
එසේ වුවත් මහාවංසය, සමන්තකූට වණ්ණනා වැනි පශ්චාත්කාලීන බෞද්ධ ග්‍රන්ථවලට අනුව බුදුන් වහන්සේ තම පා සටහන් සැදැහැවත් ශ්‍රාවකයන්ගේ වන්දනාව සඳහා පිහිටවූ අවස්ථා ගණනාවක් දක්නට ලැබේ. මේ අතරින් බුදුන්වහන්සේ ලක්දිවට වැඩි ගමනේ දී සමන්තකූට පර්වතයෙහි පිහිටවූ බව සැලකෙන පා සටහන වැඩියෙන්ම පූජනීයත්වයට පත් වූ පාද ලාඤ්ඡනය ලෙස සැලකේ.මහාවංසයට අනුව බුදුන්වහන්සේ ශ්‍රී ලංකාවට වැඩි තුන්වන ගමනේ දී සුමන සමන් දෙවියන්ගේ ඇරයුමෙන් සමන්තකූට පර්වත මුදුනෙහි තම පිය සටහන මුදාහළ බව විශ්වාස කෙරේ. ක්‍රි.ව. 5 වන ශතවර්ෂයෙහි ලක්දිවට පැමිණි චීන දේශාටක ෆාහියන් සමන්තකූට පර්වතයේ ශ්‍රී පාදය ගැන සහ අනුරාධපුර රජමාලිගාවට උතුරින් පැවති තවත් ශ්‍රී පාද ලාඤ්ඡනයක් ගැන සඳහන් කරයි. ෆාහියන් තවදුරටත් සඳහන් කරන්නේ මෙම කාලයේ ඉන්දියාවේ ද පාද ලාඤ්ඡන වන්දනාව ජනපි‍්‍රයව පැවති බවයි. බුදුන් වහන්සේ උතුරු ඉන්දියාවේ පන්ජාබ් දේශයට අයත් උද්‍යාන නම් ස්ථානයට වැඩමකර සිරිපා සටහන් පිහිටුවා ඇතැයි සලකනු ලබයි. කිසිවෙකු විසින් එම පා සටහන වන්දනා කරන විට එම තැනැත්තාගේ අවබෝධයේ හැටියට එය කෙටිව හෝ දීර්ඝව පෙනෙන බවත් ඔහු පවසයි. හියුං සියං හිමියන්ද මෙම සිරිපා සටහන දැක ඇති බව සඳහන් කරයි. එම සිරිපා සටහන ගැන හියුං සියං හිමි තවදුරටත් මෙසේ සඳහන් කරයි.
“මේ ගුහාද්වාරයෙන් පිටත සතරැස් ගල් දෙකක් පිහිටා ඇත. මින් එකෙක බුදුන්ගේ චක්‍ර ලක්ෂණ සහිත බුදුන්ගේ පා සටහනක් දක්නට ලැබේ. එය කලින් කල දීප්තිමත් ආලෝකයෙන් බබළයි.
මජ්ක්‍ධිම නිකාය අටුවාවේ සඳහන් වන ආකාරයට බුදුන් වහන්සේ නර්මදා නදී තීරයේ ද එක් සිරිපා සටහනක් පිහිටුවා ඇත. නර්මදා නාරජුගේ ඉල්ලීම පරිදි වන්දනා කිරීම සඳහා පිහිටවූ මෙම සිරිපා සටහන නිශ්චිත වශයෙන් කුමන ස්ථානයක පිහිටියේ දැයි මෙතෙක් සොයාගෙන නැත.
තවත් සිරිපා සටහනක් සච්චබද්ධ නම් පර්වත මුදුනේ පිහිටා ඇති බව සාම්ප්‍රදායිකව විශ්වාස කෙරේ. සච්චබද්ධ පර්වතය පිහිටා ඇත්තේ දකුණු ඉන්දියාවේය. අද එම ස්ථානය ‘තිරුපති’ යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. මෙය අද වන විට ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවක් පැමිණෙන හින්දූන්ගේ පුදබිමක් බවට පත්ව ඇත.
කෙසේ වෙතත් ලංකාවේ බෞද්ධයන් තුළ වන්දනාවට භාජනය වූ ශී‍්‍ර පාද ලාඤ්ඡන හතරක් පිළිබඳව විශ්වාසයක් පැවති බව 13 වන ශත වර්ෂයේ ලියූ ‘සමන්තූටවණ්ණනා’ නම් වූ ග්‍රන්ථයෙහි මෙම ගාථාවෙන් පැහැදිලි වෙයි.
යන්නම්මදාය නදියා පුලිනේච තීරේ
යං සච්චබද්ධගිරිකේ සුමනාචලග්ගේ
යං තත්ථ යෝනක පුරේ මුනිනෝච පාදං
තං පාද ලාඤ්ඡනමහං සිරසා නමාමි
මේ අනුව එක් සිරිපා සටහනක් නර්මදා නදී තීරයේ ද දෙවැන්න සච්චබද්ධ පර්වතයේ ද තුන්වැන්න සමන්තකූට පර්වතයේ ද අනෙක යෝනක පුරයෙහිද පිහිටා ඇතිබව සඳහන් වෙයි. ඒ හැරුණු විට අනුරාධපුර අභයගිරි චෛත්‍ය පිහිටි ස්ථානයේද බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරිපා සටහනක් පැවති බව ක්‍රි.ව. 5 වන සියවසට අයත් ෆාහියන් වාර්තාවේ දක්වා ඇත. එහෙත් එවැනි ශ්‍රී පාද ලාඤ්ඡනයක් ලංකාවේ බැතිමතුන්ගේ වන්දනාවට භාජනය වී පැවති බවට තොරතුරු පසුකාලීනව දක්නට ලැබෙන්නේ නැත.
බුදුන්වහන්සේම විසින් පිහිටුවන ලදැයි සැලකෙන ඉහත සඳහන් පාද ලාඤ්ඡන හැරුණු විට කලාකරුවන් විසින් මූර්තිමත් කරන ලද පා සටහන් ද ගෞරවයට පාත්‍ර වූ බව ඉන්දියාවේ නිමැවුණු ඉපැරණිම බෞද්ධ කලා ශිල්ප වලින් පැහැදිලි වෙයි. පාද ලාඤ්ඡන වන්දනාව භාරුත් අමරාවතී සාංචි ස්තූප කැටයම් වලත් පැහැදිලිව දැකගත හැකිය. මෙම කැටයම්වල බුදුරජාණන් වහන්සේගේ රූපය ඉදිරිපත් කළ යුතු තැන්වල පාද ලාඤ්ඡනයට වන්දනා කරන ආකාරයෙන් මූර්තිමත් කර ඇත. ඒ අනුව පාද ලාඤ්ඡන වන්දනාවේ ඊළඟ අදියර වන්නේ බුදුන්ගේම පා සටහන් පමණක් නොව ගලින් හෝ මැටියෙන් හෝ වෙනත් ඝන ද්‍රව්‍යයකින් නිර්මාණය කරගත් ශ්‍රී පාද ලාඤ්ඡනය මහත් භක්තියෙන් වන්දනා කිරීමයි. මේ සඳහා පැහැදිලි නිදසුන් වශයෙන් අමරාවතී හා භාරුත් වල ඇති සිරිපා සටහන් වන්දනාව දැක්විය හැකිය. නිර්මාණය කරන ලද සිරිපා වන්දනාව ප්‍රචලිත වීමත් සමඟ බුදුන්ගේ පාදයට අයත් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ අනුව්‍යංජන හා පසුව එකතු වූ 108 ක් මංගල ලක්ෂණ ද සහිතව සිරිපතුල ඉන්දියාවේ මෙන්ම වෙනත් රටවලද භාවිතා විය. වන්දනාව සඳහා පාද ලාඤ්ඡන භාවිතා කිරීම විශාල වශයෙන් යොදාගෙන ඇති බව තායිලන්තයේ හා බුරුමයේ දක්නට ලැබෙන විවිධ ප්‍රමාණයෙන් විචිත්‍ර අලංකාර කැටයම්වලින් යුක්ත නිර්මාණවලින් පැහැදිලි වෙයි.
බෙල්ලන්විල රාජමහා විහාරාධිකාරී
ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ කුලපති
මහාචාර්ය
බෙල්ලන්විල විමලරතන අනු නා හිමි
උඳුවප් පොහොය
|
|
||||
| |||||
කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලයේ
විශ්‍රාමික සහකාර විදුහල්පති
ගල්කිස්ස බෞද්ධායතනාධිපති
සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ත්‍රිපිටකාචාර්ය
දිවියාගහ යසස්සි නා හිමි
උපුටා ගැනීම
බුදුසරණ අන්තර් ජාලකාලාපයෙන්
බිනර පොහොය
මෙහෙණි
සසුන ආරම්භවූ පෝය දිනය ලෙස බිනර පෝය දිනය සඳහන් වේ. බුදුන් වහන්සේගේ සුළු මව මහා ප්‍රජාපතී
ගෝතමී දේවිය බුදුරදුන්ගෙන් පැවිදි බව තෙවරක් ඉල්ලාද එය ලබාදීමට එකඟ නොවූ හෙයින්, බුදු සසුනේ පැවිදිවූ
ආර්ය කුමාරවරු 500කගේ බිරින්දෑවරු සමඟ හිස මුඩු කර කසාවතින් සැරසී බුදුරජාණන් වස්කාලයේ
වැඩසිටි කූඨාගාර ශාලාවවෙත පැමිණියෝය.
අග්‍ර
උපස්ථායක ආනන්ද හිමියන්ට මෙම පිරිස තම ඉල්ලීම පවසා සිටි අතර, ආනන්ද හිමියෝ
බුදුරදුන් වෙත ගොස් ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මහාප්‍රජාපතී ගෞතමී තොමෝ පන්සියයක් බිසෝවරුන් පිරිවරා මෙහි පැමිණ බුදුරදුන්
වහන්සේ ස්ත්‍රීන්ට පැවිද්ද නො දෙත් යි අඬ අඬා දොරටුව සමීපයෙහි සිටින්නී ය. ස්වාමීනි,
ස්ත්‍රීහු බුද්ධ ශාසනයෙහි අනගාරික වූ පැවිද්ද ලබත් නම් මැනවැයි අයැද
සිටියහ.
එම
ඉල්ලීමද තෙවරක් ප්‍රතික්ෂේප කර නැවත බලවත් පෙරැත්තය නිසා මහා ප්‍රජාපතී ගෞතමිය ප්‍රධාන
කාන්තාවන්ට සසුන් දොර විවෘත විය. මෙහිදී පෙර සිටි බුදුවරුන්ගේ ශ්‍රාවිකාවන් පිළිපැදූ
අෂ්ට ගරු ධර්ම මොවුන්ටද අදාල බවට මෙහිදී තීරණයවිය.
ධූතාංග
සමාදානය සිදු කිරීම,සේරුවිල වාර්ෂික පිංකම් පැවත්වීම,බිනර පෝය දින
වන්දනාකරුවන් විශේෂයෙන්ම වැඳ පුදා ගැනීමට යන්නේ මහියංගණයටයි.
හෙළයේ අභිමානය ලොවට කියාපාන සෙංකඩගලපුර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය
ශ්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේ විෂයෙහි පූජෝපහාරය පිණිසත්, නාථ, විෂ්ණු, කතරගම, පත්තිනි යන සිවුමහාදෙවියන්ට බැතිපුද පිණිසත්, කලට වැසි ලැබ කෙත්වතු අස්වැන්නෙන් සරුසාර වීම පිණිසත්, හෙළයේ සංස්කෘතික අභිමානය ලොවට විදහා දැක්වීම පිණිසත් වාර්ෂිකව පැවැත්වෙන සෙංකඩගලපුර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය හෙළයේ ශාසනික හා සංස්කෘතික අභිමානය ලොවට විදහා දක්වන මහා සංස්කෘතික මංගලෝස්තවයක් වන්නේ ය. බුදුදහම තුළින් උරුම වූ හැදියාව, සාරධර්ම, හැඩගැස්ම, ඥානය කලාශිල්ප, සදාචාරය, ගුණධර්ම, සිරිත් විරිත්, නීතිරීති හා නිර්මාණ ආදියෙහි ශ්‍රී ශෝභාවය දෙස් විදෙස් හැමදෙනා හමුවෙහි ප්‍රදර්ශනය කරනුයේ ව්‍යවහාර වර්ෂයෙන් 310 වැන්නේ සිට අද වන තුරු චිරාගත සම්ප්‍රදායානුකූල පුදසිරිත් නොකඩ කොට පවත්වන වාර්ෂික දළදා පෙරහර හෙවත් ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය තුළිනි. අටලෝ දහමට අනුව තම ජීවිත දැක්ම හැඩගසා ගත් හෙළ කලාකරුවා ස්වකීය කලාකාමීත්වය හා නිර්මාණ කුසලතාවය ආත්මාර්ථයෙන් තොරව සමාජයේ හා දහමේ ප්‍රගමණය පිණිසත්, බුද්ධාලම්භන පී‍්‍රතිිය හා ආගම දහම කෙරෙහි ශ්‍රද්ධා භක්තිය ජනිත කරවීම පිණිසත්, කිසිදු ලාභ අපේක්ෂාවකින් තොරව ලෝකයා හමුවෙහි ඉස්මතු කොට දක්වනුයේ සෙංකඩගලපුර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය තම එකම වේදිකාව කොටගෙනයි.
ශ්‍රී සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් 236 වැන්නේ දී සිදුවූ මහින්දාගමනය නිසා ප්‍රතිෂ්ඨාපනය වූ සම්බුදු සසුන සමඟ, විහාරාරාම, දාගැබ්, ප්‍රතිමා, සිතුවම්, නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් ආදී සියල්ල බෞද්ධ මුහුණුවරකින් සිරිලක තහවුරු විය. ශ්‍රී මහාබෝධියෙහි දක්ෂිණ ශාඛාව ලක්දිවට වැඩම වූ සඟමිත් මහතෙරණියගේ ආගමනයෙන් ඇරඹුණු පෙරහර සංස්කෘතිය දළදා වහන්සේ වැඩමවීමෙන් අනතුරුව වඩාත් ශෝභාමත් විය.
දළදා පෙරහරේ උපත
කිත්සිරිමෙවන් මහරජුගේ අභිෂේකයෙන් නමවැන්නේ දී හේමමාලා, දන්තකුමරු විසින් ලක්දිවට වැඩම වූ ශ්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේ රුවන්මය කර¾ඩුවක වඩාහිඳුවා, තම හිසමතින් මේඝගිරි මහාවිහාරයේ සිට ඇතුළු නුවරට වැඩමවූයේ මහපෙරහරින් බව දාඨාවංශයෙන් හෙළි වේ. දළදා වහන්සේ ලැබීමෙන් සක්විති රජය ලැබුණාක් මෙන් මහත් බුද්ධාලම්භන පී‍්‍රතියට පත් කිත්සිරිමෙවන් මහරජතුමා ව්‍යවහාර වර්ෂ 310 වැන්නේ දී මුල්ම දළදා පෙරහර ආරම්භ කළේ ය. රාජ්‍ය භාණ්ඩාගාරයෙන් නවලක්ෂයක් දන විසඳා, දළදා වහන්සේ වැඩසිටි මුල් දළදා මාලිගාව වූ ධම්මචක්කගේහයේ සිට අභයගිරි විහාරය වෙත අලංකාර විසිතුරු පෙරහරකින් දළදා වහන්සේ වැඩමවා, අනූ දිනක් තිස්සේ ප්‍රදර්ශනය කරවා, මතු රජවන රජුන් විසින් ද මෙම පූජා චාරිත්‍රය පැවැත්විය යුතු බවට චාරිත්ත ලේඛනයක් ලියවූ බව මහාවංශයෙන් හා දාඨාවංශයෙන් හෙළි වේ.පස්වන සියවසේ ලක්දිවට පැමිණි පාහියංගේ දේශාටන වාර්තාවෙහි “චන්ද්‍රමාස ක්‍රමයෙන් තුන් වන මස මැදදී (ඇසළ මස) බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දළදාව පෙරහරින් වැඩමවා ප්‍රදර්ශනය කිරීමට දින දහයකට පෙරාතුව කීමෙහි බිනීමෙහි දක්ෂ මිනිසකු රජ ඇඳුම්, පැළඳුම්, හඳවා පළඳවා, මොනවට සැරසූ ඇතක්හූ පිට නඟවා, නුවර ඇවිද අණ බෙර ගසා මෙසේ කියන්ට සලස්වයි. ‘බෝසතාණන් වහන්සේ අසෙකි කපක් මහත් වැර වඩා, පෙරුම් පිරූ සේක. සිය සැප පහසු නොතකා සිය රජය ද, සිය බිසව ද, දරුවන් ද, දන් දුන් සේක. තමන් ඇස් උගුල්ලා එය ඉල්ලා ආවුනට දුන් සේක. අද සිට දස දිනකින් ඒ බුදු රදුන්ගේ දළදාව එළියට වැඩමවා අභයගිරි වෙහෙරට පමුණුවනු ලැබේ. පින් කැමති සියල්ලෝ මග සම කෙරෙත්වා, කොවේ, මහවේ සරසත්වා, පුද පිණිස මල් හා සුවඳ පිළියෙළ කෙරෙත්වා” යනුවෙන් සන්නිවේදනය කෙරුණුු බව විස්තර වේ. මෙම විස්තරයට අනුව එදා ඇසළ පෙරහර සංස්කෘතියෙහි ගැබ්ව තිබූ මූලික හරපද්ධතිය මිනිසුන්ගේ ශ්‍රද්ධා භක්තිය ජනිත කරවීමේ ආගමික උත්සව සංකල්පය මුල්කොට ගොඩනැගුණු බව අනාවරණය වේ.
අතුල් තලයක් සෙයින් මග සමතලා කරවා මගතොට සරසා පෙරහර පැවැත්වූ වග
පොළොන්නරු රාජ්‍ය සමයෙහි මහා පරාක්‍රමබාහු (රා.ව. 1158 – 1186) රජතුමා “ රජ ගෙදර පටන් දළදාගෙය දක්වා යොදුනක් පමණ තැන් මඟ අතුල් තලයක් සෙයින් සමතලා කරවා සියලු සතුන්ගේ වැඩෙහි ඇලුණේ හැම තැන්හි සිතියම් දරන්නා වූ ලෝකානන්දයට හේතු වූ තොරණ කරවා තොරණ යට නන් කුසුම් එලෙන විසිතුරු වර්ණ පරම්පරා ඇති පුල් වියන් පැළලි බඳවා, තොරණ ටැම් එකක් පාසා නන් වනින් වසා බැඳ ඒ ටැම් මුදුනුත් ඡත්‍ර චාමර පන්තීන් හා නානා පුෂ්ප ද, විසිතුරු කොඩියෙන් ද, පූජාවට සුදුසු අන්‍යවූ දෙයින් ද, සරසා මඟ දෙපස පොල්, පුවක්, කෙසෙල් ගසින් සැරසීය. දළදා මළුව වෙසමුණිපුරය මෙන් සරසවා තිබිණ. සියලු ආභරණයන්ගෙන් සැරසුණු වීණා, වස් කුළල්, මෘදංග භේරීගත් ජනයෝ මහත් රූප ශෝභාවෙන් යුතුව නෘත්‍ය ගීත වාදනාදියෙන් පූජා කෙරමින්, පෙරහරෙහි ගමන් ගත්හ. ඡත්‍ර, චාමර, ධජ පතකාදිය රැගෙන යන්නන් ද, ඇත්තු ද, අශ්වයෝ ද ගමන් කළෝ ය. රජු විසිතුරු ආභරණයෙන් සැරසී ඇතු පිට නැගී ගමන් කළේ ය. පෙරහර මඟ ගමන් ගන්නා විට මහවැසි ඇදහැළී පෙරහර යන මග ඇරුණුකොට අන් සියලු තැන්හි වැව් අමුණූ පිරී ඉතිරී ගොස් ගංවතුර ගැලීය” මෙම විස්තරයෙන් එදා පෙරහර පැවැත්වීමෙන් නියඟය කෙළවර කොට වැසි වසින බවට පැවති විශ්වාසය තහවුරු වූ බවක් පෙනී යයි.දඹදෙණියේ දී පෙරහර යන මග බෙර ඇසක් සේ සමතලා කොට විසිතුරු කළහ. දඹදෙණි රාජධානි සමයෙහි දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා “දඹදෙණි රාජධානියේ සිට සිරිවර්ධනපුරය දක්වා මහාමාර්ගය බෙර ඇසක් සේ සමතලාකොට, සුදු වැලි අතුරා, ධජ පතාකාදියෙන් අලංකාර කරවා, මගදෙපස මාරුක්, තැඹිලි, බෝධිලි, නවසි, තල්, කිතුල්, කඳලි ආදිය සිටවූයේ ය. මනහර සිතුවමින් හා මලින් පිරි පුන්කළසින් මගදෙපස සැරසීය. විසිතුරු සිතුවමින් නිමවන ලද බුද්ධ ප්‍රතිමාවන්ගෙන් සැදුම්ලත් තෙමහල් ප්‍රාසාද කරවීය. විවිධ පූජා වස්තූන් රැගත් ආවතේවාකාරයෝ පිළිවෙලින් ගමන්ගත්හ. අනතුරුව රජතුමා ද පෙරහරේ ගමන්ගත්තේ ය. නෘත්‍ය, ගීත, වාදන දක්වන්නෝ ඔහු පිරිවරා ගමන්ගත්හ. දඹදෙණි දළදා පෙරහරට දේවාල පෙරහර සම්බන්ධ වූ බව, “සතර දේවාලයෙහි නටන, ගයන ධුරවල අයත්, තුන්රජයේ නටන, ගයන, පිඹින අයත් ගෙන්වමින් මහාපූජාව මහෝත්සවයෙන් ආරම්භ කළ බව“ දඹදෙණි අස්නෙන් හෙළි වේ.
කුරුණෑගල යුගයෙහි සිව්වන පරාක්‍රමබාහු රජු දවස නගරය “දෙවිපුරයක් සේ සරසා උතුරුථමුඵ අයතැන් සිටිතැන් ගණවැසි කිලිං දෙකුලයෙන් නිස්සන් සමඟ වැඩහුන් කරඬුව ගඳකිලියෙන් මෑත් කොට විසිතුරු කොට සරහන ලද රථයෙහි භද්‍රාසනයට වඩා ගණවැසි කිලිං දෙකුලයෙන් දෙන්නකු කර¾ඩුව වඩා යන ලෙස රථයට නැගෙනුව ඉසා යනුවෙන් ද, සුබ ලකුණෙන් යුත් මහා ඇතකු රථයෙහි යොදා ඒ රථය පළමුකොට සුපිළිපන් මහ සඟන පිළිවෙළින් රථයෙහි බඳ පිරිත් හුය ගෙන පිරිත් කෙරෙමින් වඩනාව ඉසා යනුවෙන් ද, දොරණා වැසි කුලයෙන් නිසි එකතු ලවා රිදී කටාරයෙන් නුවර පිරිත් පැන් ඉස්වනුව ඉසා යනුවෙන් ද, රථයෙහි දෙපස සිට චාමර හා සේසත් කරනුව ඉසා යනුවෙන් ද, දළදාගෙහි ධුරය හා විජ්ජතුන් රථය ගාවා ඉදිරියෙන් යනුව ඉසා” යනුවෙන් ද දළදා සිරිතෙහි දැක්වෙන ව්‍යවස්ථාවන්ගෙන් එදා පැවති දළදා පෙරහරෙහි සංස්කෘතික ගති ස්වභාවය අපට ඉස්මතු කොට දක්වයි.
වර්තමානයට උරුම වූ ඇසළ පෙරහර
මෙසේ රාජධානියෙන් රාජධානියට, පරපුරෙන් පරපුරට පවත්වාගෙන එනු ලබන මෙම අසිරිමත් ඇසළ පෙරහර මංගල්ල්‍ය රාජ්‍ය වර්ෂ 1592 වැන්නේ සිට අද දක්වා ගුණාත්මක හා සංඛ්‍යාත්මක වශයෙන් අභිවර්ධනය වෙමින් ජාතියට දායාද වී තිබීම සමස්ත ලෝකවාසී බෞද්ධ ජනතාවගේම මහත් අමන්දානන්දයට හේතුවනු නිසැකය. වාර්ෂිකව පැවැත්වෙන සෙංකඩගලපුර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය, මෙම විශිෂ්ට කලා සංස්කෘතියේ අභිමානය දෙස් විදෙස් නරඹන්නන් ඉදිරියේ දිගහැරෙන විචිත්‍රවත් වේදිකාවක් බඳුය. ඒ තුළින් බෞද්ධ ආගමික වතාවත් හා රාජ්‍යත්වය සමඟ බැඳී වර්ධනය වූ වතාවත්, පිළිවෙත් සමඟ එක්ව ලෞකික වින්දනය පමණක් නොව ආධ්‍යාත්මික සුවය ද ලබා දෙයි. ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය යනු හුදු විනෝදය පිණිස පවත්වන්නක් නොවේ. මෙම පූජෝත්සවය උත්තම දළදා වහන්සේ විෂයෙහි කෙරෙන පූජෝපහාරයක් වශයෙන් ද, සිවුමහාදේවාලයන්හි වැඩ සිටින්නා වූ නාථ, විෂ්ණු, කතරගම, පත්තිනි යන දෙවිවරුන් විෂයෙහි සිදුකරනු ලබන්නා වූ භක්ති ප්‍රණාම පූජාවක් වශයෙන් ද, කලට වැසි ලැබ රටේ සමෘද්ධිය හා සෞභාග්‍යය ඇතිකරගනු පිණිස ද, පැවැත්වෙන ආගමික පූජෝත්සව මංගල්‍යයක් මෙන්ම හෙළ කලාවේ උදාරත්වය කියාපාන උඩරට නැටුම්, වැයුම්, ගැයුම් කලා ශිල්පීන්ගේ ආදීන කලා කුසලතාවය ද ලොවට ප්‍රදර්ශනය කරනු ලබන්නක් වේ.වර්තමාන ඇසළ පෙරහර මංගල්ල්‍ය සංවිධානය කෙරෙනුයේ දියවඩන නිලමේතුමන්ගේ උපදෙසින් ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ නැකැත් මොහොට්ටාල ලවා සකසනු ලබන සුබ නැකැත්පත්‍රයකට අනුවය. ඉන් අනතුරුව පළමුව සිරිත් පරිදි සුබ නැකතින් පේකොට තබන ලද පණස වෘක්ෂයේ ශාඛාවක් ගෙන මහනුවර සිව්මහාදේවාලයන් ප්‍රධානකෙට ඇති සියලු විහාර දේවාලයන් පූර්වාභිමත්ව ඇසළ කප්සිටුවීමෙන් පෙරහර ආරම්භ කෙරේ. එදින සිට අභ්‍යන්තර පෙරහර පහක් ද, වීදි සංචාරය කෙරෙන කුඹල් පෙරහර පහක් ද, රන්දෝලි පෙරහර පහක් ද, දියකැපුම් පෙරහරක් ද, දහවල් පෙරහරක් ද, වළියක් නැටුම ද පැවැත්වීමෙන් පෙරහර සමාප්ත වේ.
ඇසළ පෙරහර හැඩවැඩ කරන නර්තන වාදන කලාකරුවෝ
ශ්‍රී ලාංකික සංස්කෘතිය තුළින් පිළිබිඹු වන උත්සව අවස්ථාවලට පෙර බෙර හැසිරවීම, පුණ්‍යකර්මය අවස්ථාවල විවිධ තූර්ය භාණ්ඩ වාදනය කිරීම අතීතයේ සිට පැවත එන සිරිතෙකි. වර්තමාන ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ වාර්ෂික ඇසළ පෙරහර මංගල්‍ය තුළින් පමණක් නොව දෛනික, සතිපතා, වාර්ෂික පූජෝත්සවවලදී ද, අනෙකුත් වාර්ෂික මංගලෝත්සවවලදී ද, මෙම හෙළ සංස්කෘතික දායාදය පෝෂණය කරනු ලබයි.ඇසළ පෙරහර මංගල්ලයේ පූජා සංස්කෘතිය ලොවට කියාපාන හේවිසි වාදනය ගොඩනැගී ඇත්තේ ඊටම ආවේණික වූ පූජා චාරිත්‍රයන්ට ද, සෞන්දර්යාත්මක නිර්මාණයන්ට ද අනුකූල වන පරිදිය. පෙරහර මංගල්‍යයේ පූජනීය වූත්, වටිනාම වූත් හේවිසි වාදනයේ දී කිසියම් රටාවකට එම වාදන ශිල්පය සකස් වී ඇති අයුරු දක්නා ලැබේ.
ඇසළ පෙරහරේ ප්‍රමුඛතම සංස්කෘතිකාංගයක් වූ හේවිසි පූජාවේ දී, පළමු හේවිසි පුරා ගමන් හේවිසියෙන් පෙරහර කරඬුව දළදා තේවාව භාර නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ සුරතින් දියවඩන නිලමේතුමන්ගේ දෑතෙහි තැන්පත් කොට වැඩමවා හා රන්සිවිගේ කරඩුව තැන්පත් කරනතුරු තේවා හේවිසි වාදනය කිරීම සිදුවේ. ඉන් අනතුරුව සඳගල මතදී බහිරව වළිනඩය වාදනය කර පෙරහර ඉදිරියට ගමන් කරමින් මහමගට පිවිසේ. එතැන් සිට වළිනඩය හා එක් එක් ගමන් මාත්‍රා වලින් වීදි සංචාරය අරඹයි. රජගෙදර ගේට්ටුව අසළට පැමිණි පසු හේවිසි පහේ හේවිසි වාදනයෙන් දළදා මාළිගාව තුළට පැමිණ ඇතා පිටින් පෙරහර කරඬුව තේවා භාර නාහිමිගේ දෑතට වැඩමවනතුරු හේවිසි වාදකයින් වාද හේවිසිය වාදනය කරමින් ඉන් පසු ගෙවැද්දුම් හේවිසියෙන් පෙරහර කරඬුව උඩමාලයට වඩමවා තැන්පත් කළාට පසු ආලත්ති බෑමෙන් පෙරහර හේවිසි වාදනය නිමාකරනු ලබයි.
වත්මන් ඇසළ පෙරහරේ සියලු සංස්කෘතිකාංග පෙළගැස්ම තුළින් අතීතයේ සිට එහි පැවති ආගමික චාරිත්‍ර හා රාජකීය පිළිවෙත් පිළිබිඹු කරයි. පෙරහරේ පළමුවෙන් ගමන් කරනුයේ කසකරුවෝ ය. මෙම සිරිත මුලින් පැවතියේ රජුන් කෙරෙහිය. කසකරුවන්ට අනතුරුව ගිනිබෝලකරුවන්, බෞද්ධ කොඩි රැගත් අය, දිසාකොඩි රැගත් අය, කඩු ගෙනයන්නෝ,පෙරමුණේ රාළ, හේවිසිකරුවෝ, ගජනායක නිලමේ, හොරණෑ වාදකයෝ, චාමර නැටුම, ලීකෙළිකරුවෝ, පන්තේරු නැටුම, තාලම්, හවඩිදඟය, නෛයියන්ඩි කණ්ඩායම, අත්රබන් කණ්ඩායම, වේවැල් නැටුම, උඩැක්කි නැටුම, තම්මැට්ටම් වාදකයෝ හා පතුරු නැටුම් කණ්ඩායම, වෙස් නැට්ටුවෝ, කාරියකරවන කෝරාළ, නාගසිංහම් වයන්නෝ, උඩුවියන් සහිතව පාවාඩ මතින් කරඬුව වැඩමවන මංගල හස්තිරාජයා, දෑලේ ඇතුන්, බෞද්ධ කොඩි, කවිකාරමඩුව, මල් පහන් ගෙනයන්නෝ, දියවඩන නිලමේතුමා පිරිවරාගත් විදානේවරුන් ආදී කලාකරුවෝ හා රාජකාරීකරුවෝ මාළිගාවේ පෙරහරෙහි ගමන් කරති. අලි ඇතුන්, කොඩි චාමර ගත්තවුන්, පන්දම්කරුවන් හා කඩුගත්තවුන් මෙම පෙරහරේ ගමන් කිරීම සුවිශේෂී සංස්කෘතික ලක්ෂණයකි. මාලිගාවේ පෙරහර පෙරටු කොට නාථ, විෂ්ණු, කතරගම, පත්තිනි සිවුමහා දේවාල පෙරහර අනුපිළිවෙලින් ගමන් කිරීම සිදුවේ.
මෙම ඇසළ පෙරහරේ පෙළගැස්ම තුළින් එදා රජදවස සිට පැවති සාමාජික හා රාජකාරී රටාව ද සමඟ බෞද්ධාගමික මෙන්ම රාජකීය උත්සවයන්හි පැවති සංස්කෘතිකාංග මැනවින් විදහා දක්වයි. අතීතයේ පටන් වර්තමානය දක්වා විදේශීය නරඹන්නන් මෙම පෙරහර මගල්‍යය නැරඹීමට පැමිණෙනුයේ චිරාගත සාම්ප්‍රදායික පුදසිරිත් අනුව අසම්භින්නව පවත්වාගෙන එන ලොව ඇති එකම ආගමික සංස්කෘතික මංගල්‍යය මහනුවර ඇසළ පෙරහර මංගල්‍යය වන නිසා ය. එකී චිරාගත සාම්ප්‍රදායික චාරිත්‍රවිධි සුරක්ෂිත වන සේ ඇසළ පෙරහර සංස්කෘතිය නොකඩ කොට පවත්වාගෙන යෑම ජාතියේ මහත් අභිමානයට හේතුවනවා නොඅනුමානය.
උපුටා ගැනීම බුදුසරණ අන්තර් ජාලකලාපයෙනි
මිහිඳු මාහිමියන්ගේ සදහම් සන්නිවේදනය
ලොව්තුරු තථාගත බුදුපියාණන් වහන්සේගේ සදහම් පණිවුඩය රැගත් අනුබුදු මිහිඳු මා හිමියන් ඇතුළු ධර්ම දූත කණ්ඩායම සිරිලකට වැඩම කළ ඒ අසිරිමත් දිනය අදයි. ඒ මීට වසර 2322 කට පෙරය. මිහිඳු මා හිමියන්ට එවක අපේ රටේ රජු වූ දේවානම්පියතිස්ස මහරජතුමා හමුවන්නේ මිස්සකපව්ව ආසනයේ දඩයම් කෙළියෙහි නිරතව සිටිය දීය. රජු මිහිඳු මාහිමියන් දැකීමෙන් විශ්මයට පත් වූ අතර තමන් කුවරුදැයි ඇසීමට පෙර මිහිඳු මාහිමියන් විසින් තමා කවුරුන් ද යන්න රජුට හඳුන්වා දීම තුළින් නිවැරදි ධර්ම සන්නිවේදන ලක්ෂණයක් පිළිඹිබු කරයි. එය රජුගේ ප්‍රසාදයට ද හේතු විය.
වරක් බුදුරජාණන් වහන්සේ හමුවට පැමිණීමට සූදානම් වූ සෝණදණ්ඩ බමුණා තම අතවැසියන් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අගුණ ප්‍රකාශ කළ අවස්ථාවේ එය ඉවතලමින් බුදුරජාණන් වහන්සේ සතු වූ ගුණයක් ප්‍රකාශ කරන්නට විය. ඒ ගුණයන් අතර නිවැරදි සන්නිවේදකයෙකු සතු ගුණාංග කිහිපයක් මෙසේ සඳහන් වෙයි.
සමණො බලු,හො, ගොතමො එහිස්වාගතවාදී සඛිලො සම්මොදකො අබ්භාකුට්කො උත්තානමුඛො පුබ්බභාසී
පුබ්බභාසී - පළමුව කතා කරයි.
ඒහිස්වාගතවාදී -ඔබගේ පැමිණීම හොඳයි ආදි වශයෙන් ආශිර්වාද කථා කිරීම.
සම්මෝදකෝ - මිහිරි මොලොක් සතුටු වචන කතා කිරීම.
අබ්භාකුටිකෝ - කතාකිරීමේ දී බැම නොහකුළුවා කතා කිරීම.
.උත්තානමුඛෝ - මුහුණ පහත්කොට කතා නොකිරීම.
මෙයින් පැවසෙන්නේ තමා වෙත පැමිණෙන සියලු දෙනා බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිගත් ආකාරයයි. මෙයින් ලබා දෙන්නේ අප කාටත් වටිනා දහම් පණිවුඩයකි. අප හමුවට පැමිණෙන කාට වුවද පළමුව කතා කළ යුත්තේ අපය. එවිට අප හමුවට එන ඒ පුද්ගලයාට යම් චකිතයක් ඇත්නම් එය පහව ගොස් යහපත් මානසිකත්වයක් ගොඩනැ‍ෙඟ්.
එමෙන්ම ඒහිස්වාගතවාදයෙන් ඔහු ඇමතිය යුතුය. එනම් ඔබගේ පැමිණීම යහපත්ය. ඔබ සමඟ කතා කිරීම යහපත්ය ආදි වශයෙන් ඔහුට ආමන්ත්‍රණය කළ යුතුය. භාරතීය සංස්කෘතියෙහි තමා හමුවට පැමිණෙන ආගන්තුකයන් සලකා ඇත්තේ දෙවියන් ලෙසය. (අථති පන දෙවො) එමෙන්ම ඔහු සමඟ මිහිරි වචනයෙන්, ඔහු සතුටු වන අයුරින් කතා කළ යුතුය. ඔහු සමඟ කතා කිරීමේ දී පි‍්‍රය මනාප මුහුණින් කතා කළ යුතුය. බැම හැකිළවීම්, මුහුණින් අප්‍රසාදය පළ කිරීම් ආදිය නොකළ යුතුය. එමෙන්ම මුහුණ පහත් කොට හෝ වෙනතක් බලා කතා නොකළ යුතුය.
මිහිඳු මා හිමියන්ගේ කාර්යභාරය වූයේ සම්බුදුරදුන්ගේ ධර්මය ලක් වැසියන්ට දායාද කිරීමයි. එය රජුගෙන් ආරම්භ කිරීම සුදුසුම ක්‍රමවේදය විය. එබැවිනි උන්වහන්සේ රජතුමා සොයා අම්බස්ථලයට වැඩම කොට රජුට තමන් වහන්සේලා හඳුන්වා දෙමින් පැමිණි කාර්ය පවසා සිටියේ.
“සමණා මයං මහාරාජ - ධම්මරාජස්ස සාවකා
තමේව අනුකම්පාය - ජබ්බුදීපා ඉධාගතා”
මහරජතුමනි! අපි ධර්මරාජ වූ සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවකයෝ වෙමු. ඔබට අනුකම්පා පිණිස දඹදිව සිට මෙහි පැමිණියෙමු.
පළමුව තමන් වහන්සේලා කවුද යන්න හා පැමිණි අරමුණ රජුට පැවසීමෙන් අනතුරුව රජුගේ මානසිකත්වය සකස් කොට අවබෝධය පරීක්‍ෂා කිරීම සඳහා ප්‍රශ්න දෙකක් විමසා රජු ඇතුළු පිරිසට චුල්ලහත්ථීපදෝපම සූත්‍රය දේශනා කළහ.
මිහිඳු මා හිමියන් මෙම සූත්‍ර දේශනාව පළමුව දේශනා කිරීමට හේතු වූයේ සම්බුදු කෙනෙක් ලොව පහළ වීමේ සිට සදහම් දේශනා කිරීම ආදි වූ සම්බුදු කිස මෙන්ම එය අවබෝධ කර ගන්නා වූ ආර්ය ශ්‍රාවකයා පිළිවෙළින් නිවන කරා ගමන් කරන මාර්ගය පැහැදිලිව මෙහි ඇතුළත්ව තිබීමයි.
බමුණ මෙසේ බොහෝ කාලයක් අවෑමෙන් මේ ලෝකයේ තථාගත වූ අර්හත් වූ සම්මා සම්බුදු කෙනෙක් පහළ වෙති. උන් වහන්සේ මුල මැද අග පිරිසුදු වූ ධර්මය දේශනා කරති. ඒ අසන යම් ගෘහපති පුත්‍රයෙක් වෙයි ද ඔහු තථාගතයන් කෙරෙහි ශ්‍රද්ධාව උපදවා ගනියි. එසේ ශ්‍රද්ධාව උපදවා ගත් ඔහු මෙසේ සිතයි. ‘ගිහිගෙය සම්බාධකය. කෙලෙස් උපදින ස්ථානයකි. පැවිද්ද හිස් අහස මෙනි. මේ දහම ගිහිගෙයි සිට හැදෑරීමට අපහසුය. එබැවින් බඹසර හැසිරිය යුතුය. එබැවින් මා කෙසේ රැවුල් බා කසටවත් හැඳ ගිහිගෙයින් නික්මී පැවිදි වන්නේ නම් මැනවි යනුවෙන් එම කුල පුත්‍රයා සිතා සසුනට ඇතුළත් වෙයි.
මෙසේ පැවිදි වෙන ඔහු ක්‍රමයෙන් චූලසීල, මජ්ඣිමසීල, මහාසීල ආදිය පූර්ණය කරමින් අරණ්‍ය සේනාසන, ශුන්‍යාගාර ආදියෙහි වාසය කැමති වෙමින්, සැහැල්ලු දිවි පැවැත්ම කෙරෙහි සතුටුවෙමින්, සිරුර පවත්වා ගැනීම සඳහා ආහාර සොයා ගැනීමට පාත්‍රය ද, විලිබිය, අව්වැසි, සීතල, මැසි, මදුරු උවදුරු වලින් ආරක්‍ෂාවීම හා කය වසා ගැනීමට චීවරය ද, දරමින් පාසිවුරු දෙක පමණක් පරිහරණය කරමින් පක්‍ෂියෙකු මෙන් නිදහස්ව ඒ ඒ තැන යමින් බණ භාවනාවේ යෙදෙමින්, පැවිදි දිවිය සරු කර ගනිමින් කිසිදු අයුරකින් පංච නීවරණාදි බන්ධනයන්ට හසු නොවෙමින්, චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරගනිමින් උතුම් වූ නිවන සාක්‍ෂාත් කරගන්නා අයුරු හා එහි පිළිවෙත මනාව මෙහි ඇතුළත් ව ඇත.
සම්බුදු දහම පිළිබඳ මෙන්ම භික්‍ෂු ජීවිතය පිළිබඳව ද අවබෝධයක් නොතිබුණු රජතුමා ඇතුළු පිරිසට ඒ පිළිබඳව පූර්ණ අවබෝධයක් ලබා දීමට මෙම දම් දෙසුම සමත්ව ඇත. මෙසේ පළමු දම් දෙසුමෙන්ම ආර්ය ශ්‍රාවකයන් පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට රජු ඇතුළු පිරිසට හැකියාව ලැබුණේ මිහිඳු මා හිමියන් ඉතා සැලසුම් සහගතව මෙම ධර්ම සන්නිවේදන කාර්යෙහි නියැළි නිසාය.
පසුව රජ මාලිගයට වැඩම කළ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ඇතුළු පිරිස දානය වැළඳීමෙන් අනතුරු එහි රැස් වූ සියලු දෙනාට ධර්මය දේශනා කළේ විමානවත්ථු හා පේත වත්ථු ආශ්‍රයෙනි. රජු හා සෙසු අය බුද්ධියෙන් එක හා සමාන නොවන නිසා ඒ අයට එකවරම ගැඹුරු දහම් කරුණු අවබෝධයට අපහසු නිසාත් යහපත් චර්යාවන්හි නිරතවෙමින් පිංදහම් කළ අය දෙව් ලොව ගිය අයුරු සඳහන් විමාන වත්ථුවත්, අයහපත් චර්යාවන්ගේ නිරත වූ අය අකුශල් රැස්කර ගනිමින් ප්‍රේතාදී ආපායන්හි ඉපිද දුක්විඳින අයුරු සඳහන් පේතවත්ථුවත් දේශනා කිරීම තුළින් ඒ අයගේ අවබෝධයට එය පහසු වූ අතර ධර්මය පිළිබඳ ගෞරවයක් මෙන්ම විශ්වාසයක් ද ගොඩ නැඟිණි. මෙම ධර්ම කතාවන් පොදු ජනයා අතර ඉතා ඉක්මනින් ජනපි‍්‍රය වන්නට විය. ඔවුහු දහම කෙරෙහි ඇදී එන්නට වූහ. චර්යාවන් ධර්මානුකූලව සකස් කර ගන්නට උත්සුක වූහ. මෙය පොදු ජනයාගේ ප්‍රායෝගික දහමක් බවට පත්විය.
මෙසේ මිහිඳු හිමියන් ධර්මය රජුට පමණක් සීමා නොකොට පොදු ජනයාට ද එහි කොටස්කරුවන් බවට පත්වීමට ඉඩ සැලැස්වීමෙන් හෙවත් බුදු දහම රජ දහම මෙන්ම පොදුජන දහම බවට ද පත් කිරීම තුළින් උන්වහන්සේ සතු වූ අසහාය සදහම් සන්නිවේදන කුසලතාව පිළිඹිබු වෙයි. බුදුදහම පොදුජන දහමක් බවට පත්වීමත් සමඟ එවකට ලක්දිව පැවති විවිධ ඇදහිලි හා ආගම් යටපත් වෙමින් ගම්දනව් සිසාරා බුදුදහම පැතිරෙන්නට විය. අපේ සාඩම්බර ප්‍රෞඩත්වය කියාපාන විශාල දාගැබ්, ශෛලමය ප්‍රතිමා, වැව් අමුණු නිර්මාණය වූයේ මිහිඳු මාහිමියන් අපට ලබා දුන් මේ උතුම් සදහම් පණිවුඩයේ ප්‍රතිඵලයන් ලෙසය. මෙම සදහම් සන්නිවේදනය නිසා ශ්‍රී ලාංකික ජන සමාජය ලෞකික ලෝකෝත්තර යන උභය අංශයෙන්ම දියුණු ජාතියක් බවට පත්විය.
මිහිඳු මා හිමියන්ගේ වැදගත්ම මෙහෙය වන්නේ සම්බුදු දහම චිර පැවැත්ම සඳහා අවශ්‍ය වූ පසුබිම නිර්මාණය කිරීමයි. ඒ සඳහා අවශ්‍යම පියවර ලෙස මෙවැනි දීර්ඝ කාලයක් නිර්මල සම්බුදු දහම නොවෙනස්ව පවත්වාගෙන ඒමට සමත් ශක්තිමත්, නොකැඩුණු - නොබිඳුණු භික්‍ෂු පිරිසක් නිර්මාණය කිරීමේ ගෞරවය ද හිමිවන්නේ අනුබුදු මිහිඳු මා හිමියන්ටය. දූරදර්ශි නුවණකින් කටයුතු කළ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගේ පළමු කාර්යභාරය වූයේ රජුට දහම් අවබෝධ කරවීමෙන් අනතුරුව සම්බුදු සසුනෙහි චිරපැවැත්ම ඇති කරලීම සඳහා කටයුතු කිරීමයි. පැවිද්ද හා උපසම්පදාව පිළිබඳ අවබෝධයක් නොතිබුණු ලාංකිකයන්ට භණ්ඩුක උපාසක තුමාගේ පැවිදි කිරීමෙන් පැවිද්ද පිළිබඳ අවබෝධයත් සුමන සාමණේරයන්ගේ උපසම්පදාවෙන් උපසම්පදාව පිළිබඳ අවබෝධයත් ලබා දීමෙන් අනතුරුව පැවිද්ද කෙරෙහි කැමති වූ අරිට්ඨ කුමරු පැවිදි කළහ.
අරිට්ඨ කුමරුගේ පැවිද්දත් සමඟ විශාල පිරිසක් සසුන්ගත කොට ලක්දිව බුදුසසුන පිහිටුවීමෙන් අනතුරුව එහි චිරස්ථායී භාවය තහවුරු කළ මිහිඳු මා හිමියන් තථාගත බුදුපියාණන් වහන්සේ පෙන්වා දුන් පරාර්ථකාමීත්වයේ ඉහළම ඉස්තරය සනිටුහන් කරමින් නැවත දඹදිවට වැඩම නොකොට දිවි ඇතිතෙක් ලක්දිවම වැඩවාසය කරමින් බහුජන සුවය පිණිසම කටයුතු කළහ.
අනුබුදු මිහිඳු මා හිමියන් අපට දායාද කළ මේ උතුම් සද්ධර්මය විවේකී මනසකින් යුතුව හදාරා එහි ඇති හරපද්ධතීන් අවබෝධ කොටගනිමින්, නිවැරදි ලෙස නිරවුල්ව එය සෙසු අයටද සන්නිවේදනය කරමින් බොහෝ දෙනාගේ යහපත පිණිස කටයුතු කිරීම. පරාර්ථචර්යාවෙහි නිරත වීම අප උන්වහන්සේට කරන උතුම්ම ගෞරවය වන්නේ ය. එය මේ උතුම් පොසොන් පොහොය අර්ථවත් ලෙස සැමරීම වන්නේ ය.
මඩුගහවත්ත පුරාණ විහාරාධිපති
මහාවිහාරවංශික ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේ
මල්වතු මහාවිහාර පාර්ශ්වීය විංශද්වර්ගික
කාරක මහා සංඝ සභාවේ කාරක සංඝ සභික
ගෞරව ශාස්ත්‍රවේදී
දොරණෑගම රතනපාල නා හිමි
උපුටා ගැනීම බුදුසරණ පුවත් පත්ත්‍රයෙනි
චුල්ල හත්ථි පදෝපම සූත්‍රය
නමෝ තස්ස භගවතෝ
අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
අයං ආසව නිරෝධ ගාමිණී
පටිපදාති යථාභූතං පජානාති.
ඉදමවුච්චති බ්‍රාහ්මණ තථාගතපදං ඉතිපි.
තථාගත නිරාමිතං ඉතිපි, තථාගතාරජිතං ඉතිපි.
අසිරිමත් පොසොන් පොහෝ දවස ලාංකික බෞද්ධයාට වෙසක් පොහෝ දවස වගේම අති පාරිසුද්ධ දවසක්. ලංකා ඉතිහාසය සම්පූර්ණයෙන් විප්ලවයකට පාත්‍ර වුනේ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ මෙරටට වැඩම කරවා බුදුදහම හඳුන්වා දීම සිදු කරපු පින්බර දවස පොසොන් දවස නිසයි.
බුදුදහම මෙරට වැසියන්ට අදත් තිබෙන උත්තම සම්පතයි. අද වුවද සීල –භාවනා දන්සැල වැනි ආධ්‍යාත්මික සුවය ගෙනෙන මෙදින පොසොන් දවසේ සුව හදවතට දක්වන්නක්.
අපට කලාව, සාහිත්‍යය, කෘෂිකර්ම ,වැව් පොකුණු වැනි මේ සියලු දායාදයන් මෙන් අදීන, අතීත පෞරුෂයකින් හෙබි ජාතියක් රටක් ලෙස අදත් ලොවේ ගෞරවයට පාත්‍ර වන්නේ බුදුදහම නිසයි.
1.මහාදාවල “ජාණුස්සොණි” නම් වූ බ්‍රාහ්මණයා සුදුම සුදු වෙළෙදුන් යෙදූ රියකින් සැවැත්නුවර වටා ඇවිදිමින් සිටී. ඉර මුදුන් වු මහා දාවල ‘තිලෝතික “ නම් පරිබ්‍රාජකයෙක් “ජාණුස්සෝණි” බමුණාට හමුවුණි.
ඔබ මේ මහා දාවල කොහේ සිට එන්නේදැයි බමුණා පිලෝතිකගෙන් ඇසූවිට ඔහු කීවෙ ගෞතම බුදුරදුන් ළඟ සිට එන බවයි.
කොහොමද,ගෞතමයන් වහන්සේ ඤාණවන්තද, වියත්ද, පණ්ඩිතද, උගත්ද යනුවෙන් බමුණා ඇසූවිට ඔහුට ලැබුණ පිළිතුරු වූයේ ගෞතම බුදුරදුන් ශ්‍රේෂ්ඨයන්ගෙනුත් ශ්‍රේෂ්ඨය.
උන්වූහන්සේ හරියට හඳුන්වා දීමට මම අසමත්ය යන්නය. බුදුවරයෙක්ම තමයි උන්වහන්සේ හඳුන්වා දීමට සමත් වන්නේ යනුවෙන් කීය.
ඔයතරම් වර්ණනා කරන බුදුරදුන් ගැන පැහැදීමට හේතු දක්වන්න හැකිදැයි ඇසූ විට ඇතුන් ගැන සොයන අයෙක් දිගින් පළලින් මහත් වූ ඇතෙකුගේ පා සටහනක් දැක මහා ඇතෙකු බව හඳුනා ගන්නාක් මෙන් මටද බුදුරදුන්ගේ ඤාණවන්ත කරුණු හතරක් දැක බුදුරදුන්ද ධර්මයද, ශ්‍රාවක සංඝයාද අති උතුම් බව හඳුනා ගතිමි යි කීය.
පළමුවන කරුණ නම්, ක්‍ෂත්‍රියන් අතර සියුම් නුවණ ඇති විශාරද ඤාණයකින් පිරිපුන් කෙස් පැලෙන තර්ක ඉදිරිපත් කරන මහා බුද්ධිමතුන් බුදුරදුන් හා විවාද කිරීමට මුලින්ම කරුණු ගොනුකර සංවිධානය වී ආවද, ඔවුහු බුදුරදුන් හමුවී කරන පළමු සාකච්ඡාවේදීම දමනය වී පැහැදී බුද්ධාශ්‍රාවක යෝ වෙති. තමන් ආ විවාද අමතක කරති. විවාදයක් කිරීමට අසමත් වෙති.
දෙවෙනි කරුණ නම් විශාරද බමුණූ පණ්ඩිතයන්ද වාද විවාද කිරීමට පැමිණියද, අවූසානයේදි බමුණු උගූතුන්ද බුද්ධශ්‍රාවක වී තෙරුවන් සරණ ගිය උපාසකයෝ වෙති.
තුන්වැනි කරුණ නම් විවිධ සමාජයීය උගත්තුද වාද කිරීමට ඇති අවත් බුදුරදුන් හා කළ ප්‍රථම සාකච්ඡාවෙදීම බුද්ධශ්‍රාවක වී තෙරුවන් සරණ ගිය උපාසකයෝ වෙති.
හතරවැන්න නම් විවිධ ආගමික ශ්‍රමණ පිරිස් වාද විවාද කිරීමට පැමිණ ඒවා අමතක කර බුද්ධශ්‍රාවක වී පරණ ආගමික මතවාද අත්හැර දැනුයි අපි නියම ශ්‍රමණයන් වූයේ. දැනුයි නියම ධර්මය, සත්‍යය අවබෝධ කරන්නේ යයි උදම් අනති.
මෙසේ විශාරද ක්‍ෂත්‍රිය , බ්‍රාහ්මණ, ගෘහපති , ශ්‍රමණ, කොටස් බුදුරදුන් කෙරෙහි දමනය වී කටූයුතු කරන අයුරු සියැසින් දැකීමෙන්ම උන්වහන්සේ කෙරෙහි මාගේ අචල ප්‍රසාදයක්,ගෞරවයක් ඇතැයි පිලෝතික පිරිවැජියා ජාණුස්සෝණි බමුණාට පහදා දුනි.
මෙය ඇසූ බමුණා වාහනයෙන් බැස තම සළුව සකස්කොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිටින දිසාවට නමස්කාර පාඨය තුන් විටක් කියා බැතිබරව වන්දනා කෙරිණි.
මමත් බුදුරදුන් දැකීමට යායුතු යයි සිතා දෙව්රම් වෙහෙරට ගොස් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පිලෝතික පිරිවැජියා හා තම සිදුකළ සංවාදයද මතක් කෙළේය. එහිදි ඇතුන් සොයන්නෙකු ඇත් පා සටහනින් ඇතුන් හඳුනා ගන්නා අයුරු දැක්වූ පුවත කීමෙන් පසු බුදුරූදුන් එම උපමාව සම්පූර්ණ නැති බවත් එය සම්පූර්ණ වන්නේ මෙසේයි බමුණාට කරුණු පහදා දුන්හ.
බමුණ, වනූයෙහි මහත් පියවර සටහන් ඇති වාමනි නම් ඇතින්නියො වර්ගයක් ඇත. උන් ශරීරයෙන් කුඩාය. එම නිසා එතනැනින් නො නැවැතී තවත් සෙවිය යුතුය. එසේ විමසන ඔහුට තවත් විශාල ඇත් පියවරවල් හා ගස්වල ඉහළින් අතු කැඩූ ලකුණූ දකින්නට ලැබේ. එයද වහා ඇති යයි නිගමනය කිරීමට කරුණු නොවේ. උච්චා කාළාරිකා “ යන ඇතින්නියො වර්ගයක් ඇති බැවිනි.
තවත් සොයන විටවාමූනිකා උච්චා කාළාරිකා යන ඇත්නිනියටත් වඩා පියවරින් ඇග පතින් විශාල “උච්චා කණෙරුකා” නම් ඇතින්නියන්ගේ පියවර දකින්නට ලැබේ. එයින් සෑහීමකට පත් නොවී තවත් සොයන විට ඉතා ඉහළින් ගස්වල අතු කැඩු ඉතා ඉහළින් ගස්වල, පිට ඉලූ මහා විශාල ඇත් පියවරවල් ඇති හස්ති රාජයෙකුගේ ලක්ෂණ දකින්නට ලැබේ.
මේ අනුව ඇතුන් සොයන පුද්ගලයාට මහා කැලයේ තනිව වෙසෙන මහා දල ඇති තේජාන්විත ශරීරයකින් හෙබි මහා පියවරවල් වලින් යුතු එළිමහනේ ඇවිදින හෝ සිටින හෝ නිදාගෙන සිටින හෝ මහා හස්ති රාජයෙකු දකින්නට ලැබේ.මේ තමයි මහා ඇතා යයි නිගමනය කිරීම දැන් සුදුසුය.
බමුණ, මෙසේම ලොවට අසහාය දෙවි මිනිසුන්ට ගුරුවූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ නමක් ලොව උපදියි. බුදුරදුන් ලොවට පිරිසුදු ධර්මය දේශනා කරයි. එය ඇසු ගිහියෙක් ගිහිගෙදර ඇති කරදර සිහිකොට පැවිද්දේද ඇති නිදහස දැක සසරින් එතරවීමට සිතා සියල්ල අත හැර මහණවෙයි. භාවූනාවකට සුදුසු තැනක හුදකලා වෙයි.
අපිස් ජීවිතයකට හුරුවෙයි. ඉඳුරන් සංවර කර ගනී. දවස පුරාභාවනාවේ නිරත වේ. ඔහුට ඉහළ මානසික තත්ත්වයක් වූ ප්‍රථම ධ්‍යානයක ඇත්දැකීම ලැබේ. මෙම මානසික සුවය බුදුරූදුන් අත් දුටු දෙයක් බව ඔහු දැන ගනී. බුදුරදුන්, ධර්මය සංඝයා ගැන ප්‍රසාදය තවත් දියුණුවෙයි.
දෙවෙනි තුන්වෙනි හතරවෙනි ධ්‍යාන තත්ත්වයන්ද ලබා ඒවා අත්හදා බලයි. මේ සියලු අවස්ථා බුදුරදුන් අත් විඳි මානසික ස්වභාවයන් බව ඔහු හඳුනා ගනී. තෙරුවන් ගැන අචල ප්‍රසාදය ශ්‍රද්ධාව දැන් තවත් දියුණුය.
ඉන්පසු පූර්වේනිවාසානුස්මෘති ඤාණය ආදි විශිෂ්ට ඤාණ ලබා ගනී. මේ ඤාණ ශක්තින්ද බුදූරදුන් අත්විඳි මානසික සුවයන් බව දැන තවත් ශ්‍රද්ධාවෙන් සමන්විත වෙයි.
තවත් දිරිමත්ව කැපවෙන ඔහුට චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ වෙයි. කාම, භව, අවිද්‍යා ආදි ආශ්‍රවයන්ගෙන් සිත මිදෙයි. ඉපදීම අවසන් වුනා. බ්‍රහ්මවරියාව සම්පූර්ණ වුනා. දැන් භවයෙන් මිදෙන්නට තවත් කළ යුතු දෙයක් නැතැයි වැටහෙයි.
4.නිවන ලැබුණූ ඔහු අතින් අපේ බුදුපියාණන් වහන්සේත් මෙ ශාන්ත සුවය අත්විඳින, බුදුසිත රැඳුන, එහි සුවය අත්හදා බැලු තත්ත්වයක් නේ දැයි නුවණින් දැක තෙරුවන් ගැන අසීමිත අචල ප්‍රසාදයක් භුක්ති විඳියි.
බමුණ අන්න එහෙමයි ඇත් උපමාව සම්පූර්ණ වන්නේ යයි බුදු සමිඳාණෝ කරුණු පහදාදීම අවසන් කළහ.
බුදුපියාණෙනි, හරිම හොඳයි, හරිම හොඳයි. යටිකුරු දෙයක් උඩුකුරු කළාක් මෙන් වැහුනු දෙයක් විවෘත කළාක් මෙන්, වැහුනු දෙයක් විවෘත කළාක් මෙන් මං මුළා වූවෙකුට මග පෙන්වා දුන්නා මෙන්, ඇස් ඇති අයෙකුට රූප පෙනෙන්නාක් මෙන් අන්ධකාරයේ පහනක් දැල්වූවාක් මෙන් ඔබ වහන්සේ දහම් දෙසුවා. අද සිට මාගේ ජීවිත අවසානය දක්වා තෙරුවන් සරණ ගිය උපාසකයෙකු ලෙස පිළිගන්න යැයි ජාණුස්සෝණි බමුණා අවසන් වශයෙන් ඉල්ලා සිටියේ ය.
සියලු දෙනාට
තෙරුවන් සරණයි!...
ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ සභාපති
අමරපුර ශ්‍රී කල්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වයේ මහානායක
කම්මට්ඨානාචාර්ය
දොඩම්පහළ චන්දසිරි මහා නා හිමි
උපුටා ගැනීම බුදුසරණ පුවත් පතෙනි.
අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
අයං ආසව නිරෝධ ගාමිණී
පටිපදාති යථාභූතං පජානාති.
ඉදමවුච්චති බ්‍රාහ්මණ තථාගතපදං ඉතිපි.
තථාගත නිරාමිතං ඉතිපි, තථාගතාරජිතං ඉතිපි.
අසිරිමත් පොසොන් පොහෝ දවස ලාංකික බෞද්ධයාට වෙසක් පොහෝ දවස වගේම අති පාරිසුද්ධ දවසක්. ලංකා ඉතිහාසය සම්පූර්ණයෙන් විප්ලවයකට පාත්‍ර වුනේ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ මෙරටට වැඩම කරවා බුදුදහම හඳුන්වා දීම සිදු කරපු පින්බර දවස පොසොන් දවස නිසයි.
බුදුදහම මෙරට වැසියන්ට අදත් තිබෙන උත්තම සම්පතයි. අද වුවද සීල –භාවනා දන්සැල වැනි ආධ්‍යාත්මික සුවය ගෙනෙන මෙදින පොසොන් දවසේ සුව හදවතට දක්වන්නක්.
අපට කලාව, සාහිත්‍යය, කෘෂිකර්ම ,වැව් පොකුණු වැනි මේ සියලු දායාදයන් මෙන් අදීන, අතීත පෞරුෂයකින් හෙබි ජාතියක් රටක් ලෙස අදත් ලොවේ ගෞරවයට පාත්‍ර වන්නේ බුදුදහම නිසයි.
1.මහාදාවල “ජාණුස්සොණි” නම් වූ බ්‍රාහ්මණයා සුදුම සුදු වෙළෙදුන් යෙදූ රියකින් සැවැත්නුවර වටා ඇවිදිමින් සිටී. ඉර මුදුන් වු මහා දාවල ‘තිලෝතික “ නම් පරිබ්‍රාජකයෙක් “ජාණුස්සෝණි” බමුණාට හමුවුණි.
ඔබ මේ මහා දාවල කොහේ සිට එන්නේදැයි බමුණා පිලෝතිකගෙන් ඇසූවිට ඔහු කීවෙ ගෞතම බුදුරදුන් ළඟ සිට එන බවයි.
කොහොමද,ගෞතමයන් වහන්සේ ඤාණවන්තද, වියත්ද, පණ්ඩිතද, උගත්ද යනුවෙන් බමුණා ඇසූවිට ඔහුට ලැබුණ පිළිතුරු වූයේ ගෞතම බුදුරදුන් ශ්‍රේෂ්ඨයන්ගෙනුත් ශ්‍රේෂ්ඨය.
උන්වූහන්සේ හරියට හඳුන්වා දීමට මම අසමත්ය යන්නය. බුදුවරයෙක්ම තමයි උන්වහන්සේ හඳුන්වා දීමට සමත් වන්නේ යනුවෙන් කීය.
ඔයතරම් වර්ණනා කරන බුදුරදුන් ගැන පැහැදීමට හේතු දක්වන්න හැකිදැයි ඇසූ විට ඇතුන් ගැන සොයන අයෙක් දිගින් පළලින් මහත් වූ ඇතෙකුගේ පා සටහනක් දැක මහා ඇතෙකු බව හඳුනා ගන්නාක් මෙන් මටද බුදුරදුන්ගේ ඤාණවන්ත කරුණු හතරක් දැක බුදුරදුන්ද ධර්මයද, ශ්‍රාවක සංඝයාද අති උතුම් බව හඳුනා ගතිමි යි කීය.
පළමුවන කරුණ නම්, ක්‍ෂත්‍රියන් අතර සියුම් නුවණ ඇති විශාරද ඤාණයකින් පිරිපුන් කෙස් පැලෙන තර්ක ඉදිරිපත් කරන මහා බුද්ධිමතුන් බුදුරදුන් හා විවාද කිරීමට මුලින්ම කරුණු ගොනුකර සංවිධානය වී ආවද, ඔවුහු බුදුරදුන් හමුවී කරන පළමු සාකච්ඡාවේදීම දමනය වී පැහැදී බුද්ධාශ්‍රාවක යෝ වෙති. තමන් ආ විවාද අමතක කරති. විවාදයක් කිරීමට අසමත් වෙති.
දෙවෙනි කරුණ නම් විශාරද බමුණූ පණ්ඩිතයන්ද වාද විවාද කිරීමට පැමිණියද, අවූසානයේදි බමුණු උගූතුන්ද බුද්ධශ්‍රාවක වී තෙරුවන් සරණ ගිය උපාසකයෝ වෙති.
තුන්වැනි කරුණ නම් විවිධ සමාජයීය උගත්තුද වාද කිරීමට ඇති අවත් බුදුරදුන් හා කළ ප්‍රථම සාකච්ඡාවෙදීම බුද්ධශ්‍රාවක වී තෙරුවන් සරණ ගිය උපාසකයෝ වෙති.
හතරවැන්න නම් විවිධ ආගමික ශ්‍රමණ පිරිස් වාද විවාද කිරීමට පැමිණ ඒවා අමතක කර බුද්ධශ්‍රාවක වී පරණ ආගමික මතවාද අත්හැර දැනුයි අපි නියම ශ්‍රමණයන් වූයේ. දැනුයි නියම ධර්මය, සත්‍යය අවබෝධ කරන්නේ යයි උදම් අනති.
මෙසේ විශාරද ක්‍ෂත්‍රිය , බ්‍රාහ්මණ, ගෘහපති , ශ්‍රමණ, කොටස් බුදුරදුන් කෙරෙහි දමනය වී කටූයුතු කරන අයුරු සියැසින් දැකීමෙන්ම උන්වහන්සේ කෙරෙහි මාගේ අචල ප්‍රසාදයක්,ගෞරවයක් ඇතැයි පිලෝතික පිරිවැජියා ජාණුස්සෝණි බමුණාට පහදා දුනි.
මෙය ඇසූ බමුණා වාහනයෙන් බැස තම සළුව සකස්කොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිටින දිසාවට නමස්කාර පාඨය තුන් විටක් කියා බැතිබරව වන්දනා කෙරිණි.
මමත් බුදුරදුන් දැකීමට යායුතු යයි සිතා දෙව්රම් වෙහෙරට ගොස් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පිලෝතික පිරිවැජියා හා තම සිදුකළ සංවාදයද මතක් කෙළේය. එහිදි ඇතුන් සොයන්නෙකු ඇත් පා සටහනින් ඇතුන් හඳුනා ගන්නා අයුරු දැක්වූ පුවත කීමෙන් පසු බුදුරූදුන් එම උපමාව සම්පූර්ණ නැති බවත් එය සම්පූර්ණ වන්නේ මෙසේයි බමුණාට කරුණු පහදා දුන්හ.
බමුණ, වනූයෙහි මහත් පියවර සටහන් ඇති වාමනි නම් ඇතින්නියො වර්ගයක් ඇත. උන් ශරීරයෙන් කුඩාය. එම නිසා එතනැනින් නො නැවැතී තවත් සෙවිය යුතුය. එසේ විමසන ඔහුට තවත් විශාල ඇත් පියවරවල් හා ගස්වල ඉහළින් අතු කැඩූ ලකුණූ දකින්නට ලැබේ. එයද වහා ඇති යයි නිගමනය කිරීමට කරුණු නොවේ. උච්චා කාළාරිකා “ යන ඇතින්නියො වර්ගයක් ඇති බැවිනි.
තවත් සොයන විටවාමූනිකා උච්චා කාළාරිකා යන ඇත්නිනියටත් වඩා පියවරින් ඇග පතින් විශාල “උච්චා කණෙරුකා” නම් ඇතින්නියන්ගේ පියවර දකින්නට ලැබේ. එයින් සෑහීමකට පත් නොවී තවත් සොයන විට ඉතා ඉහළින් ගස්වල අතු කැඩු ඉතා ඉහළින් ගස්වල, පිට ඉලූ මහා විශාල ඇත් පියවරවල් ඇති හස්ති රාජයෙකුගේ ලක්ෂණ දකින්නට ලැබේ.
මේ අනුව ඇතුන් සොයන පුද්ගලයාට මහා කැලයේ තනිව වෙසෙන මහා දල ඇති තේජාන්විත ශරීරයකින් හෙබි මහා පියවරවල් වලින් යුතු එළිමහනේ ඇවිදින හෝ සිටින හෝ නිදාගෙන සිටින හෝ මහා හස්ති රාජයෙකු දකින්නට ලැබේ.මේ තමයි මහා ඇතා යයි නිගමනය කිරීම දැන් සුදුසුය.
බමුණ, මෙසේම ලොවට අසහාය දෙවි මිනිසුන්ට ගුරුවූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ නමක් ලොව උපදියි. බුදුරදුන් ලොවට පිරිසුදු ධර්මය දේශනා කරයි. එය ඇසු ගිහියෙක් ගිහිගෙදර ඇති කරදර සිහිකොට පැවිද්දේද ඇති නිදහස දැක සසරින් එතරවීමට සිතා සියල්ල අත හැර මහණවෙයි. භාවූනාවකට සුදුසු තැනක හුදකලා වෙයි.
අපිස් ජීවිතයකට හුරුවෙයි. ඉඳුරන් සංවර කර ගනී. දවස පුරාභාවනාවේ නිරත වේ. ඔහුට ඉහළ මානසික තත්ත්වයක් වූ ප්‍රථම ධ්‍යානයක ඇත්දැකීම ලැබේ. මෙම මානසික සුවය බුදුරූදුන් අත් දුටු දෙයක් බව ඔහු දැන ගනී. බුදුරදුන්, ධර්මය සංඝයා ගැන ප්‍රසාදය තවත් දියුණුවෙයි.
දෙවෙනි තුන්වෙනි හතරවෙනි ධ්‍යාන තත්ත්වයන්ද ලබා ඒවා අත්හදා බලයි. මේ සියලු අවස්ථා බුදුරදුන් අත් විඳි මානසික ස්වභාවයන් බව ඔහු හඳුනා ගනී. තෙරුවන් ගැන අචල ප්‍රසාදය ශ්‍රද්ධාව දැන් තවත් දියුණුය.
ඉන්පසු පූර්වේනිවාසානුස්මෘති ඤාණය ආදි විශිෂ්ට ඤාණ ලබා ගනී. මේ ඤාණ ශක්තින්ද බුදූරදුන් අත්විඳි මානසික සුවයන් බව දැන තවත් ශ්‍රද්ධාවෙන් සමන්විත වෙයි.
තවත් දිරිමත්ව කැපවෙන ඔහුට චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ වෙයි. කාම, භව, අවිද්‍යා ආදි ආශ්‍රවයන්ගෙන් සිත මිදෙයි. ඉපදීම අවසන් වුනා. බ්‍රහ්මවරියාව සම්පූර්ණ වුනා. දැන් භවයෙන් මිදෙන්නට තවත් කළ යුතු දෙයක් නැතැයි වැටහෙයි.
4.නිවන ලැබුණූ ඔහු අතින් අපේ බුදුපියාණන් වහන්සේත් මෙ ශාන්ත සුවය අත්විඳින, බුදුසිත රැඳුන, එහි සුවය අත්හදා බැලු තත්ත්වයක් නේ දැයි නුවණින් දැක තෙරුවන් ගැන අසීමිත අචල ප්‍රසාදයක් භුක්ති විඳියි.
බමුණ අන්න එහෙමයි ඇත් උපමාව සම්පූර්ණ වන්නේ යයි බුදු සමිඳාණෝ කරුණු පහදාදීම අවසන් කළහ.
බුදුපියාණෙනි, හරිම හොඳයි, හරිම හොඳයි. යටිකුරු දෙයක් උඩුකුරු කළාක් මෙන් වැහුනු දෙයක් විවෘත කළාක් මෙන්, වැහුනු දෙයක් විවෘත කළාක් මෙන් මං මුළා වූවෙකුට මග පෙන්වා දුන්නා මෙන්, ඇස් ඇති අයෙකුට රූප පෙනෙන්නාක් මෙන් අන්ධකාරයේ පහනක් දැල්වූවාක් මෙන් ඔබ වහන්සේ දහම් දෙසුවා. අද සිට මාගේ ජීවිත අවසානය දක්වා තෙරුවන් සරණ ගිය උපාසකයෙකු ලෙස පිළිගන්න යැයි ජාණුස්සෝණි බමුණා අවසන් වශයෙන් ඉල්ලා සිටියේ ය.
සියලු දෙනාට
තෙරුවන් සරණයි!...
ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ සභාපති
අමරපුර ශ්‍රී කල්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වයේ මහානායක
කම්මට්ඨානාචාර්ය
දොඩම්පහළ චන්දසිරි මහා නා හිමි
උපුටා ගැනීම බුදුසරණ පුවත් පතෙනි.
Subscribe to:
Posts (Atom)