නමෝතස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
සුපින්වතුනි, අද දුරුතු පෝ දිනයයි. දුරුතු පෝය යනු වසරේ ආරම්භක පෝය යි. එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම් කිහිපයකි.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ලංකාගමනය සිදුවීම උරුවෙල් දනව්වේ දී තුන්බෑ ජටිලයන් දමනය කිරීම
ලොව්තුරු තථාගත අමාමෑණී බුදුපියාණන් වහන්සේ ලක්දිවට තෙවරක් ම වැඩම කළ සේක. බුදුපා පියුම් පහස ලත් මහියංගණය, නාගදීපය , කැලණිය ඒ අතර වෙත්.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ලංකාගමන මහියංගණය හා බැඳී පවතී. උන්වහන්සේ සම්බෝධියට පත්ව මාස නවයක් ගිය තැන ලක්දිව මහියංගණ (බින්තැන්න) පිහිටි මහානාග වන උයනට වැඩම කළහ. එ දවස දුරුතු පොහෝ දිනයකි. ඒ අනුව බුදුපියාණන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ලංකාගමන සිහි කැඳවන්නේ දුරුතු පෝය දිනයේ දී ය. එනම් ,
“බෝධිතෝ නවමේ මාසේ
ඵුස්ස පුණ්ණමියං ජිනෝ
ලංකාදීපං විසෝධෙතුං
ලංකාදීපං උපාගාමි”
ඵුස්ස පුණ්ණමියං ජිනෝ
ලංකාදීපං විසෝධෙතුං
ලංකාදීපං උපාගාමි”
ඉහත සඳහන් කළ අයුරු , බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිවට වැඩම කළේ කුමන අරමුණක් පිණිස ද යන්න මහාවංසය, මහා වංස ටීකාව ඇතුළු මූලාශ්‍රයවලින් හෙළි වේ.
ඒ අනුව උන්වහන්සේ සිතන්නේ මෙබන්ඳකි.” ලංකාදීපයේ යක්ෂ ගණයා වාසය කරති. එසේ හෙයින් මේ දිවයින යක්ෂ නිවාසස්ථානයක් යැයි දැක, ඉක්බිති මවිසින් එහි ගොස් යකුන් නෙරපීම කළ කල්හි මතු කල මාගේ ශාසනය බැබළීමට යෝග්‍ය ස්ථානයක් වන්නේ ය.”
අනාගතයේ තමන් වහන්සේගේ ශාසනය බැබළෙන රට ලංකාදීපය යැයි බුදුහු දත් සේක. ඒ අනුව බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිවට වැඩමවීම පිණිස හේතු, සිද්ධි, කාල, ප්‍රයෝජන දිවැසින් බැලූ සේක. එසේ බලන බුදුරජාණන් වහන්සේට යකුන්ගේ සමාගමය පෙනේ. එ දවස සිටි යකුන්ගේ සිරිතක් වූයේ සෑම පොහෝ දිනක ම රැස්වීමක් පැවැත්වීමයි. එම රැස්වීමට සෑම යක්ෂ ප්‍රධානියෙකු ම සහභාගි විය යුතු ය. මෙම රැස්වීම පවත්වන අවස්ථාවට වැඩම කොට, යකුන් දමනය කොට ලංකාව පවිත්‍ර කරන්නේ, යැයි සිතූ බුදුපියාණන් වහන්සේ එහි වැඩම කළහ.
“මම එහි ගොස් ඍද්ධි ප්‍රාතිහාර්යයන් මගින් යකුන් නෙරපීම කොට, අණ පවත්වා, රැස්වූ දේව, ගාන්ධර්ව ආදීන්හට දහම් දෙසා නිවන් අමා පැන් පොවා අදම එන්නෙමි.”
බුදුරජාණන් වහන්සේ මහවැලි ගංගා තීරය සමීපයේ පිහිටා ඇති යොදුන් තුනක් දිග යොදුනක් පළල ඇති මහානාග නම් වනෝද්‍යානයට වැඩම කොට යක්ෂ සමාගමය මැද වැඩහිඳ, විවිධ ප්‍රාතිහාර්යයන් දක්වා පළමුව යකුන් බිය වද්දා, පසුව සමනය කොට, දම් දෙසා, එම භූමිය පවිත්‍ර කළ සේක. පසුව ඔවුන්ගේ භීතිය පහකොට බුදුපහස ලබාදී යකුන්ට සුදුසු වාස භූමියක් වු ගිරි දිවයිනට යැවූ බව සඳහන් වේ. බුදුරදුන්ගේ ප්‍රථම ලංකාගමන නිසා මේ දිවයින මනුෂ්‍යයන්ට සුදුසු වාස භූමියක් බවට පත්වූයේ එපරිද්දෙනි.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ලංකාගමන සිහිවීම පිණිස මියුගුණ මහ සෑය ඉදිකර ඇත. යකුන්ට දෙසූ බණ අසා සුමනසමන් දෙවියන් සෝවාන් ඵලයට පත්ව සිටියේ ය. එම දෙවියන් විසින් බුදුරදුන් පිදීම පිණිස පූජාර්හ වස්තුවක් ඉල්ලා සිටියේ ය. එම අවස්ථාවේ බුදුරදුන් හිස පිරිමැද සර්වඥ කේශධාතු ලබා දුන්හ. සුමනසමන් දෙවියන් විසින් එම කේශ ධාතු නිධන් කොට සත් රියනක් උසැති සෑයක් ඉදිකළේ ය. ඉන් අනතුරුව ශාරිපුත්‍ර තෙරුන්ගේ ශිෂ්‍ය සරභු මහරහතන් වහන්සේගේ මැදිහත්වීම මත එහි බුදුරදුන්ගේ ගී‍්‍රවා ධාතුව නිධන් කොට දොළොස් රියන් සෑයක් බඳවන ලදී. පසුකාලීන ව දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ සොයුරු උද්ධචූලාභය කුමරු නැවතත් රියන් තිහක් උසට මේ සෑය නිමවන ලදී. ඉන් අනතුරුව මහියංගණ සෑය විශාල කොට නිමවන ලද්දේ දුටුගැමුණු මහ රජු විසිනි. එවිට එය අසූ රියනකි. පසුව වෝහාරිකතිස්ස, ධාතුසේන, පළමුවන විමලධර්මසූරිය ආදී රජවරු අතින් මහියංගණ සෑයේ ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදුව ඇත.
පරසතුරු උවදුරු හමුවේ කාලාන්තරයක් තිස්සේ වල් බිහිව තිබූ මෙම ඓතිහාසික පුදබිම නැවැතත් ක්‍රි.ව. 1951 දී මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන ශූරීන් විසින් සොයාගෙන කැණීම් කටයුතු සිදුකර ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදී. මහියංගණ සෑයේ ධාතු ගර්භයේ සිත්තම් ඇඳ තිබූ බව ද එතුමා විසින් සොයාගෙන තිබේ.
ක්‍රි.ව. 1948 න් පසුව එවකට මහියංගණ චෛත්‍යය සංවර්ධන සමිතියක් අරඹා ඇත. මහාමාන්‍ය ඩී.එස්.සේනානායක මහතා එහි පුරෝගාමී වූයේ ය. බෞද්ධ ජනතාවගේ ධන පරිත්‍යාග ලබා ගනිමින් යථෝක්ත සමිතිය මගින් එහි කටයුතු ඉදිරියට කරගෙන යන ලදී. පසුව ඩඩ්ලි සේනානායක මැතිතුමාගේ මැදිහත්වීම මත එහි සංවර්ධන කටයුතු ගෙන යන ලදී. මහියංගණ චෙත්‍යය අද පවතින තත්ත්වයට ගෙන එන ලද්දේ එහිදී ය. වර්තමානය වන විට ඉතාමත් සංවර්ධනය වූ පූජනීය භූමියක් බවට මෙම ස්ථානය පත්ව ඇත.
එබැවින් සැදැහැති බෞද්ධයෝ බුදුරජුන්ගේ ප්‍රථම ලංකාගමන සිහිකරමින් මහියංගණ සෑය මෙසේ නමදිති.
“ලංකාය යත්ථ පඨමං සුගතෝ නිසජ්ජ
යක්ඛේ දමේසි නිජ සාසන පාලනාය
ඨානේ තහිං නිහිතකුන්තල ගී‍්‍රව ධාතුං
වන්දාමි සාදු මහියංගණ ථූප රාජං”
යක්ඛේ දමේසි නිජ සාසන පාලනාය
ඨානේ තහිං නිහිතකුන්තල ගී‍්‍රව ධාතුං
වන්දාමි සාදු මහියංගණ ථූප රාජං”
“බුදුරජාණන් වහන්සේ ස්වකීය ශාසනය ආරක්ෂා කරනු සඳහා පළමු කොට ලක්දිව යම්තැනක වැඩ හිඳ යක්ෂයන් දමනය කළ සේක් ද, එම ස්ථානයෙහි කේශධාතු හා ගී‍්‍රවා ධාතු නිධන් කොට පිහිටුවන ලද මහියංගණ චෛත්‍යරාජයා වඳිමි.
ඒ අනුව ඓතිහාසික මහියංගණ පුදබිම බුදුරදුන්ගේ පා පහස ලත් පුණ්‍යභූමියක් ලෙස අද දෙස් විදෙස් රටවල ප්‍රකට ව පවතී.
බදුල්ල, බණ්ඩාරවෙල පාර
ශ්‍රී ගෞතම සමාධි බුද්ධ මන්දිරයේ
දර්ශනපති
බඩල්කුඹුරේ ධම්මසිද්ධි හිමි
ශ්‍රී ගෞතම සමාධි බුද්ධ මන්දිරයේ
දර්ශනපති
බඩල්කුඹුරේ ධම්මසිද්ධි හිමි
බුදුසරණ අන්තර්ජාල කලාපයෙනි.
