කපිල වස්තු පුරයෙන් හමුවු බුදුරපාණන් වහන්සේගේ සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා
“ඉයං සලිලන්ධනෙ බුදස භගවතෙ සතියානං
සුකිතිබන්නං සභගිනිකානං සපුතදලනං”
ශාක්‍ය වංශයට අයත්ලූ සුක්ති සිය නෑයන්
සමඟ එක්ව බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධාතු මෙහි තැන්පත් කළේය යන්න සඳහන් විය. බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් පසු තථාගතයන් වහන්සේගේ සිරුර ආදාහනය කිරීමෙන් අනතුරුව ඉතිරිවූ සර්වඥ ධාතු ද්‍රෝණ බමුණා කොටස් අටකට වෙන්කර සාධාරණ ලෙස බෙදා දුන් බව බෞද්ධ පොතපතෙහි සඳහන් වේ. ඒ අනුව මගධ අජාසත් රජු කපිලවස්තු - ශාක්‍ය, රාමගාම - කෝලිය
පාවානුවර – දබ්බ මල්ලව, වේශාලි - ලිච්ඡවි රජු
අල්ලකප්ප – බුලියො, මෙමදීප බ්‍රහ්මණයෝ
කුසිනාරා - මල්ලව සර්වඥධාතු බෙදා දෙනු ලැබීය.
කපිල වස්තු පුරයේ ඇති ඉතාමත්ම වැදගත් ගොඩනැගිල්ල වනුයේ ශාක්‍යවරුන් තැනූ මෙම ගොඩනැගිල්ලයි. 1971 වර්ෂයේ කරන ලද කැණීම් වලින් මෙම ස්ථූපය ක්‍රි.පූ. පස්වන සියවසේ ප්‍රථමයෙන් ගොඩනගන ලද බවත් පසු අවස්ථා දෙකකදී විශාලකර සාදා ඇති බවත් හෙලිවී ඇත. තථාගත පරිනිර්වාණයෙන් පසු ශාක්‍යයන්ට ලැබුණු ධාතුන් වහන්සේ මෙම චෛත්‍යයේ තැන්පත් කර තිබූ බවත් සඳහන්වේ.
ශාක්‍යයන්ට ලැබුණු සර්වඥ ධාතු නිදන් කොට තැනූ මෙම ස්ථූපය යටට කැණීමේදී එකිනෙකට සම්බන්ධ ගඩොලින් තැනූ කුටි දෙකක් විය. එහි උතුරු කුටියේ තිබී අලංකාර ලෙස ලියවා කරන ලද සෙන්ටිමීටර් දොළහක් උස කරඬුවක් හා තැටි දෙකක් හමු විය. දකුණු කුටියේ එවැනි ඊට වඩා විශාල සෙන්ටිමීටර් දහසයක් උස කරඬුවක් හා තැටි දෙකක් හමුවිය.
කපිල වස්තු පුරයේ ධාතූන් වහන්සේලා තැන්පත් කරතිබූ කරඬු
මෙම කරඬු දෙක විවෘත කළ විට දෙකෙහිම අඩංගු වූයේ ගින්නෙන් දැවී අගුරු වූ මනුෂ්‍ය ඇටකටුය. දිනවකවානු පිහිටි ස්ථානය හා කරඬුවේ අඩංගු දේ තුළින් මේවා ශාක්‍ය වරුන්ට බාරදී ඇති දැවී අගුරු වූ බුදු රදුන්ගේ ශ්‍රී දේහයේ ඉතිරි වී ඇති ධාතුන් වහන්සේ බව ස්ථිර ලෙසින් තහවුරු කරගන්නා ලදී. මෙහිදී හමුවූ සර්වඥ ධාතූ®න් වහන්සේලා ගණන විසි දෙකකි. 1978 දී මෙම සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා ශ්‍රී ලංකාවට වැඩමවීමෙන් පසු ශ්‍රී ලාංකික ජනතාවට වැඳ පුදා ගැනීමේ භාග්‍යය උදාවූ අතර 1990 දී පටන් එම පූජනීය ධාතූන් වහන්සේලා කරඬුවත් තැන්පත් කර විශේෂිත වීදුරු මංජුසාවක් තැන්පත් කර නවදිල්ලි ජාතික කෞතුකාගාරයේ තැන්පත් කර ඇත.එදා සිට අද දක්වා නවදිල්ලි ජාතික කෞතුකාගාරයේ විශේෂිත ආරක්ෂාව මධ්‍යයේ වෙඩි නොවදින වීදුරු කුටියක තැන්පත් කර ඇති සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා කෞතුකාගාරය නැරඹීමට යන ඕනෑම අයකුට තම පියවි ඇසින් නැරඹිය හැකිය. රත්‍රං ග්‍රෑම් 109 ක් උපයෝගී කරගෙන වටිනා දියමන්ති උපයෝගී කරගෙන අලංකාර ලෙස නිර්මාණය කරන ලද විශේෂිත කුටියක තැන්පත් කර ඇති මෙම සර්වඥ ධාතූ®න් වහන්සේලා සියැසින් දැක වන්දනාමාන කර බුද්ධාලම්භන ප්‍රීතියට පත්වීමට දඹදිව වන්දනාවේ යෙදෙන බැතිමතුන්ටද අවකාශ උදා වී ඇත. තායිලන්ත රජයේ පූර්ණ දායකත්වය මත රනින් නිම කළ මෙම විශේෂිත කුටිය 1997 දී ඉන්දීය රජයට තායිලන්ත රජය විසින් පරිත්‍යාග කොට ඇත. ඔබත් දඹදිව වන්දනාවේ ගියවිට මෙම සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා වන්දනා මාන කර කුසල් රැස්කර ගන්නන.
